Wybitny wodzisławianin - profesor medycyny Emanuel Aufrecht (cz. II)

Emanuel Aufrecht urodzony w 1844 r. w Wodzisławiu Śl., zasłużony lekarz i profesor, jak większość dzieci żydowskich w połowie XIX wieku uczęszczał zapewne do powszechnej szkoły katolickiej. Mieściła się ona w byłym klasztorze pofranciszkańskim, a jej kierownikiem i nauczycielem był Franz Henke - kronikarz miasta. Najstarsza szkoła żydowska w Wodzisławiu Śl. została powołana do życia dopiero w 1861 r.

Epizod w Raciborzu

Po ukończeniu szkoły elementarnej w 1858 r. Emanuel Aufrecht kontynuował naukę w gimnazjum w Raciborzu, gdzie od 1819 r. działało elitarne Królewskie Gimnazjum Ewangelickie (obecnie w budynku tym funkcjonuje Zespół Szkół Ekonomicznych). Do 1858 r. dyrektorem tej zacnej placówki był Artur Passow, a następnie Gustaw Wagner. Warto podkreślić, że kilkanaście lat wcześniej, w 1835 roku to samo gimnazjum ukończył Ludwig Traube, który jako lekarz wywarł w późniejszych latach decydujący wpływ na kierunek specjalizacji lekarskiej swego młodszego kolegi Emanuela. W czasach nauki Aufrechta raciborskie gimnazjum liczyło 337 uczniów, spośród których aż 90 było wyznania żydowskiego. Księga ze świadectwami się niestety nie zachowała z lat, w których uczęszczał Emanuel Aufrecht. Ale szczęśliwie przetrwała do naszych czasów lista uczniów uczęszczających w latach 1859 - 1863, na której widnieje nazwisko Aufrecht z datą ukończenia 1862 r. Okazuje się, że na liście ktoś szczęśliwie dopisał uczniów z innych roczników. Z tego dokumentu wynika, że Emanuela Aufrechta wpisano jako trzeciego na liście i był on 2713 abiturientem kończącym to raciborskie gimnazjum.

Studenckie czasy

Po zdaniu matury w 1862 r. Emanuel rozpoczął w tym samym roku studia medyczne na Uniwersytecie we Wrocławiu.

Jego nauczycielami uniwersyteckimi byli cenieni wykładowcy: Hans Barkow - anatomista, Moritz Frankenheim - fizjolog, Ferdinand Julius Chon - botanik (współpracownik słynnego Roberta Kocha), Rudolf Heidenhein - psycholog, Karl Jacob Löwig, Heinrich Haeser - historycy medycyny oraz docent Grosser.

Po dwóch latach studiów Emanuel Aufrecht przeniósł się w 1864 r. do Berlina na Uniwersytet Fryderyka Wilhelma. Pogłębiał tam swoją wiedzę w dziedzinie farmakologii, anatomii, fizjologii, psychiatrii, okulistyki, laryngologii i położnictwa. Na Uniwersytecie Berlińskim wykładał wówczas znany patolog profesor Rudolf Virchow, którego wyznaczono na promotora Emanuela Aufrechta, co było wielkim wyróżnieniem dla młodego, ambitnego i zdolnego studenta. W 1866 r. oddał on prof. Virchowowi pracę dyplomową zatytułowaną „Die siphilde viscerali” - „Choroba weneryczna - syfilis”, gdyż badał wówczas przypadki tej choroby. W czasie studiów miał szansę zetknąć się z jedną z najważniejszych osób swego życia: wykładowcą, przedstawicielem medycyny ogólnej, wspomnianym już absolwentem raciborskiego gimnazjum Ludwigiem Traube - dyrektorem szpitala Charité w Berlinie, specjalizującym się w chorobach płuc, serca oraz nerek. Młody Emanuel, zachwycony jego wiedzą praktyczną i edukacyjną, zdecydował się na specjalizację w dziedzinie choroby płuc, podążając drogą swego mistrza.

Lekarz na froncie

Jeszcze przed złożeniem egzaminów, Emanuel Aufrecht z polecenia profesora Rudolfa Virchowa przeszedł 15 maja 1866 r. jako praktykant medyczny do miejskiego szpitala w Magdeburgu.

Rok 1867 r. przeszedł Emanuelowi pod znakiem lekarskiej praktyki wojskowej, po której młody praktykant został zaciągnięty do wojska i objął posadę asystenta u doktora Nesmanna. W 1869 r. wstąpił do Magdeburskiego Stowarzyszenia Medycznego, a w latach 1870/71 uczestniczył jako lekarz w wojnie prusko - francuskiej i brał udział w walkach pod Beaumont-eu-Argonne i Sedanem (Francja). Wrócił z wojny z Krzyżem Żelaznym 2 klasy i osiadł w Magdeburgu, gdzie otworzył swój prywatny gabinet, a w roku 1879 został powołany na ordynatora oddziału wewnętrznego Miejskiego Szpitala. W tym czasie rozbudowywano budynek szpitalny i remont ukończono dopiero w 1882 r. Dzięki tym zmianom i zaangażowaniu osób prowadzących placówkę, mogła ona poszczycić się najnowocześniejszą salą operacyjną w całych Niemczech. Do osiągnięć tego szpitala zaliczyć można również wyniki badań klinicznych w prosektorium. Prowadzono w nim eksperymenty na wysokim poziomie naukowym, służące rozwojowi badań mikroskopowych, dzięki czemu mógł powstać w Magdeburgu Instytut Patologiczny.

Szpitalne rewolucje

Dr Aufrecht jako ordynator szpitala i prekursor rozwoju tej instytucji starał się między innymi o zapewnienie jej odpowiedniego personelu medycznego, co było wielkim problemem w tych czasach. Do pracy w szpitalu próbował początkowo zatrudnić Siostry Albertynki z Drezna, lecz dopiero prawdziwym sukcesem okazało się sprowadzenie pielęgniarek z jednego z zakonów w Berlinie. W 1897 r. w magdeburskim szpitalu przy obsłudze chorych pracowało już 20 pielęgniarzy i 43 pielęgniarki. Doktor Aufrecht troszczył się o to, aby obsługujący personel otrzymywał za swą pracę odpowiednie wynagrodzenie oraz kładł nacisk na konieczność powstawania szkół medycznych. Pisał podręczniki do nauki, osobiście prowadził szkolenia pielęgniarek i personelu medycznego.

Emanuel Aufrecht przeprowadzał niezbędne, nowatorskie reformy wewnątrz szpitalne: podział sal według chorób pacjentów oraz ich stanu psychicznego, izolowanie ciężkich przypadków, przystosowywanie personelu do liczby pacjentów.

Badania nad gruźlicą

Niezależnie od swych funkcji w szpitalu, prowadził również Emanuel własne badania doświadczalne na zwierzętach. Badał wątrobę i jej zmiany chorobowe spowodowane toksynami. Zajmował się też badaniem płuc pracując pod kątem patogenezy gruźlicy płuc u człowieka. Stwierdził, w przeciwieństwie do dr Roberta Kocha z którym prowadził korespondencję, że bydło nie zaraża się prątkami gruźlicy od człowieka. Dzięki temu odkryciu udało się wydzielić dwa typy prątków, które nie mają na siebie wpływu: zwierzęcy i ludzki. Jego badania wykazały, że człowiek nie zaraża się tą chorobą, jak powszechnie twierdzono, przez wdychanie powietrza, lecz zarazki przechodzą przez błony śluzowe i krew. Do wielkich zasług dr Aufrechta zaliczyć można przedstawienie sposobu leczenia pierwszej fazy tej choroby. Oprócz badań nad gruźlicą podejmował on poważny problem społeczny, jakim było propagowanie leczenia sanatoryjnego. Występował w obronie chorych na gruźlicę, którym po wstępnym leczeniu nakazywano zbyt szybko wracać do pracy, co powodowało rychły nawrót choroby i w konsekwencji doprowadzało do śmierci.

Sławomir Kulpa

Czytaj również:

• Wybitny wodzisławianin – profesor medycyny Emanuel Aufrecht (cz. I).