Cmentarze na Ostrogu - część I

Jednym z najstarszych istniejących cmentarzy na terenie Raciborza jest cmentarz przy ul. Morawskiej – Rudzkiej o powierzchni 1,41 ha. Ustalenie czasu powstania pierwszego cmentarza na Ostrogu, uniemożliwia niedostatek źródeł pisanych. Jednak z momentem wzniesienia świątyni poza murami zamku w 1307 roku miejscem pochówków zmarłych stał się z pewnością teren wokół kościoła, zgodnie z chrześcijańskim obyczajem. Nie można też wykluczyć, że teren ten mógł być w przeszłości wykorzystywany do grzebania zmarłych mieszkańców grodu i podgrodzia, tak więc byłby dalszą kontynuacją cmentarza już przykościelnego, na którego to terenie stawiano dwukrotnie kościoły.

W opracowaniach dziejów miasta Raciborza brak jest jakichkolwiek wzmianek o wcześniejszym istnieniu cmentarza na Ostrogu. W „Kronice Parafii Ostróg” A. Weltzla znajduje się wzmianka, że w 1766 roku F. Heber z miasta został postrzelony, w wyniku czego zmarł 24.VI. i został pochowany u św. Jana oraz druga wzmianka z kwietnia 1807 roku, która mówi, że zwłoki z Nowego Miasta pochowane zostały na cmentarzu Św. Krzyża ze względu na zerwany most odrzański. Stąd wniosek, że zmarłych grzebano na cmentarzu ostrogskim nie tylko z Ostroga, Płoni i Bosacza, lecz również z Nowego Miasta i Proboszczówki. Jednak pierwszą wiarygodną informacją jest przyścienna tablica inskrypcyjna pochodząca z 1839 roku franciszkanina Silveriusza Somońskiego. Drugim obiektem zachowanym jest kaplica grobowa pierwszego proboszcza ostrogskiego ks. A. Kubiczka zbudowana w 1845 roku, w której w tym samym roku został pochowany. Spośród zachowanych pomników z pierwszej połowy XIX wieku, znajdują się nagrobki wolno stojące w kształcie krzyża oraz znaczna liczba cokołów bez części pionowych i inskrypcji.

Wśród wspaniałych nagrobków za najciekawsze obiekty należy uznać nagrobki: Josepha i Anny von Jarotzki z 1848 roku i Jarosława von Jarotzki z 1863 roku, rodziny Biada z 1886 roku, rodziny Clemens i Constanze Kosub z 1885 roku i 1889 roku oraz Johanna Nawratha z 1900 roku. Z tego samego, okresu może pochodzić bardzo ciekawy nagrobek rodziny Koch w kształcie rozbudowanej części tylnej kutej kraty   zdobionej    ornamentyką   roślinną. Odrębną grupę nagrobków stanowią nieliczne, metalowe i ażurowe krzyże. Groby dziecięce przedstawiają w części zwienczeń postacie aniołka jak np. nagrobek Franza Lendora z 1921 roku. Dużymi walorami artystyczno-rzeźbiarskimi cechuje się monument wystawiony rodzinie Kokeś & Jungblut przedstawiający w środkowej części figurę Matki Boskiej w koronie na głowie z berłem w prawej ręce, natomiast na lewej trzyma Jezusa błogosławiącego lewą rączką a w prawej trzymającego jabłko królewskie, na bocznych kolumnach stojące postacie, po lewej św. Józef, a po prawej Św. Elżbieta z małym Janem. Na uwagę zasługują również nagrobki przyścienne, zawierające elementy neogotyckie z polichromowanymi    scenami Ogrójca z 1913 roku rodziny „Słowika” i drugi nagrobek z 1918 roku rodziny „Grzonka” ukazujące       płaskorzeźbione przedstawienie    Sądu    Piłata nad Chrystusem. Na cmentarzu znajdują się groby księży, wśród których spoczął w 1931 roku zasłużony proboszcz ks. Ptleger. Również tu został pochowany w 1855 roku ks. Paweł Ciupka wychowawca braci Eichendorffów.

Z budowli występujących na   cmentarzu,   poza   kaplicą grobową, znajduje się druga kaplica cmętarna, która powstała w 1868 roku w miejscu dawnego kościółka drewnianego przeniesionego do Zawady Książęcej. Trzecim obiektem jest krzyż cmentarny z 1852 roku ufundowany przez gminę Ostróg i Płonię. Z pozostałych budowli jest jeszcze częściowe ogrodzenie i brama wejściowa, obecnie nieczynna.

W 1985 roku na cmentarzu znajdowała się jedna kaplica grobowa, 19 nagrobków wolno stojących, jedna tablica przyścienna, 18 płyt nagrobnych i 34 mogiły z XX wieku, zaś z lat 20 i 30 XX wieku: 25 nagrobków wolno stojących, dwa pomniki przyścienne, 81 płyt nagrobnych i 265 mogił, natomiast po 1945 roku 12 nagrobków wolno stojących i 29 mogił.

Cmentarz decyzją wojewody opolskiego został zamknięty w 1960 roku, a decyzją wydziału kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 15.01.1973 roku wpisany został do rejestru zabytków.

Kazimierz Świtliński