Z dziejów Małej Ojczyzny: Prymicjanci z Krzyżanowic w 1853 roku

Obaj księża neoprezbiterzy studiowali w latach 1849 – 1852 na wydziale teologii Katolickiej Uniwersytetu Wrocławskiego w okresie dobrej koniunktury dla Kościoła katolickiego w Królestwie Pruskim, która nastąpiła po ogłoszeniu konserwatywnej Konstytucji z 31 stycznia 1850 roku.

Skażone wypowiedzi

Kadlubetz i Mikulla mieszkali w czasie studiów teologicznych w Książęco-Biskupim Konwikcie, z którego wychodzili do gmachu uniwersyteckiego na wykłady księży profesorów: Josepha Ignatza Rittera – z historii Kościoła, patrologii, egzegezy Nowego Testamentu i teologii pastoralnej, Johannesa Baptisty Baltzera – z teologii dogmatycznej, Franza Carla Moversa – z egzegezy Starego Testamentu i języków orientalnych, Johannesa Franza Pohla – z teologii pastoralnej, Johannesa Heinricha Friedlieba – z teologii moralnej, Franza Bittnera – z teologii moralnej, Carla Sterna – z egzegezy Starego Testamentu i Josepha Huberta Reinkensa – z historii Kościoła. W swych dociekaniach naukowych niektórzy z nich (Baltzer, Bittner, Reinkens) zwarli szyki z teologią ewangelicką i wciągnęli w służbę dogmatów katolickich filozofię idealistyczną i historyzm. W efekcie ich wypowiedzi były skażone hermezjanizmem i günterianizmem, a co za tym idzie nie posiadały akceptacji Stolicy Apostolskiej. Co z tego nauczania przyjęli ówcześni studenci teologii z Krzyżanowic?

Wyrobienie ascetyczno-praktyczne

Po zakończeniu studiów teologicznych, Kadlubetz i Mikulla przez dziewięć miesięcy przebywali we wrocławskim Alumnacie przy placu Katedralnym 4, gdzie przygotowali się do święceń diakonatu i prezbiteratu pod opieką rektora, księdza Josepha Sauera i jego zastępcy – księdza Franza Xaviera Lorinsera, zaś ich życiem wewnętrznym zajmował ojciec duchowny (spiritual), ksiądz Theodor Ottinger. Przełożeni seminarium duchownego szczególną uwagę zwracali na ich wyrobienie ascetyczno-praktyczne, połączone z zachowaniem porządku dnia. W okresie od Wielkanocy do święta Narodzenia NMP (8 grudnia) ich ranne wstawanie odbywało się o godzinie 4.00, a od święta św. Judy i Tomasza (28 października) do Wielkanocy – o godzinie 5.00. Dzień w seminarium duchownym kończyli najpóźniej o godzinie 22.00.

Ksiądz Sauer przekazywał Kadlubtzowi i Mikulle praktyczną wiedzę z teologii pastoralnej i rytów, ksiądz Lorinser – z teologii moralnej i homiletyki, ksiądz Ottinger – z katechetyki i teologii dogmatycznej, natomiast dyrektor Alumnatu, ksiądz Julius Baucke – z pedagogiki. Obaj cenili sobie dobre rady księdza Sauera, które pozwoliły im przetrwać walkę rządu kanclerza Otto von Bismarcka z Kościołem katolickim. Pozostali też wierni nauce Kościoła katolickiego, który po Soborze Watykańskim I (1869 – 1970) żył dogmatem o niemylności papieskiej w sprawach wiary lub moralności (fide vel moribus).

Ksiądz, który odkrył talent Chrząszcza

Ksiądz Joseph Kadlubetz [Josef Kadlubec, Józef Kadłubiec] urodził się 4 lipca 1825 roku w Krzyżanowicach jako syn zagrodnika (Gärtner) Christiana Kadlubtza i Euphemii z domu Kubick [Kubik]. Christian był synem Matheusa Kadlubtza [Mateusza Kadlubtza], zaś jego żona córką Matheusa Kubicka [Mateusza Kubika]. Rodzice Josefa pobrali się w kościele pw. św. Anny w Krzyżanowicach 6 lipca 1824 roku w obecności proboszcza, księdza Jacoba Moritza [Jakuba Moritza], i świadków: Johanna Michna [Jana Michny] i Thomasa Lathona [Tomasza Latonia]. Chrzest Josepha odbył się w kościele pw. św. Anny w Krzyżanowicach w dniu urodzin. Ochrzcił go wspomniany ksiądz Jacob Moritz w obecności ojca i chrzestnych: Simona Lathona [Szymona Latonia] oraz Sophien i Simona Matuschiek [Zofii i Szymona Matuszek]. Po studiach teologicznych we Wrocławiu, Joseph Kadlubetz otrzymał on tonsurę i niższe świecenia 18 grudnia 1852 roku w Krzyżanowicach, subdiakonat otrzymał 21 maja 1853 roku z kanonicznego tytułu Najjaśniejszego Księcia Karola Lichnowsky’ego [Lichnowskiego], diakonat zaś przyjął 18 czerwca 1853 roku. Po święceniach kapłańskich, które przyjął 9 lipca 1853 roku, był od 27 kwietnia 1854 roku wikariuszem w parafii Świętego Bartłomieja w Głogówku (Oberglogau), gdzie współpracował z proboszczem, księdzem Antonem Hauschke. Od 1856 do 1858 roku był lokalistą, następnie administratorem, a od 23 czerwca 1864 roku – proboszczem parafii Wszystkich Świętych w Browińcu Niemieckim vel Browińcu Polskim (Deutsch – Probnitz, Polnisch – Probnitz, obecnie Nowy Browiniec), położonej w dekanacie Głogówek. Oprócz Browińca do parafii należały także Laskowice (Lasswitz), Olszynka (Ellsnig) i Słoków (Schlogwitz). Od 24 września 1870 roku ksiądz Kadlubetz pełnił funkcję powiatowego inspektora szkolnego dla 30 szkół w okręgu Prudnik II (Neustadt O. –S.). Przeżył represje czasów Kulturkampfu. Zasługą księdza Josepha Kadlubtza i miejscowego proboszcza, księdza Lorenza Massorsa, było zwrócenie uwagi na Johannesa Chrząszcza, zdolnego ucznia szkoły ludowej we Wierzchu (Deutsch Müllmen) i przekonanie jego matki, Marianny, aby wysłała go do gimnazjum i na studia. W ten sposób otworzyli oni drogą do kapłaństwa, a potem do kariery naukowej temu wybitnemu badaczowi dziejów Kościoła katolickiego na Śląsku. Ksiądz Joseph Kadlubetz zmarł w Browińcu 29 marca 1879 roku. Miał niespełna 52 lata, z czego 26 lat był kapłanem diecezji wrocławskiej.

Pierwszy z dziewięciorga

Ksiądz Johann Mikulla [Jan Mikuła] urodził się 6 lipca 1820 roku w Krzyżanowicach, jako syn karczmarza (Kretschmer) Simona Mikulli [Szymona Mikuły] i Genowefy z domu Seyfried (Seẏfried). Jego tata był synem, pochodzącego z Szilerzowic [Schüllersdorf] Wentzla [Wacława] Mikulli, mama zaś córką miejscowego nauczyciela Paula [Pawła] Seyfrieda. Rodzice pobrali się 31 sierpnia 1819 roku w obecności świadków: Ignatza Mickuli [Ignacego Mikuły] ze wspomnianych Szilerzowic i Franza Hanslicka [Franciszka Hanslika] z Krzyżanowic. Johann był ich pierworodnym synem z dziewięciorga rodzeństwa. Ochrzcił go 7 lipca 1820 roku ksiądz Jakob Moritz. Johann ukończył studia na Wydziale Teologii Katolickiej we Wrocławiu; przebywał też przez kilka miesięcy we wrocławskim Alumnacie. Tonsurę i niższe świecenia otrzymał 18 grudnia 1852 roku w Krzyżanowicach, subdiakonat otrzymał 21 maja 1853 roku z kanonicznego tytułu Domu Emerytów w Nysie, diakonat zaś przyjął 18 czerwca 1853 roku. Po święceniach kapłańskich, które przyjął 9 lipca 1853 roku, od 2 sierpnia 1853 roku był wikariuszem w parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie (Pschow), gdzie współpracował z proboszczem, księdzem Paulem Skwarą. Od 3 kwietnia 1855 roku był administratorem w parafii Świętej Barbary (obecnie Wszechpośredniczki Łask i Świętego Antoniego z Padwy) w Jedłowniku (Jedlownik), w dekanacie Wodzisław Śląski (Loslau). Był duchowym przewodnikiem dla mieszkańców Jedłownika, Czyżowic (Czirsowitz) i Turzy Śląskiej (Groß–Thurze). 24 czerwca 1857 roku został ustanowiony proboszczem parafii jedłownickiej. Od 31 marca 1870 roku był administratorem parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Grzędzinie (Grzendzin), w dekanacie Łany (Lohnau), obejmującej terytorialnie miejscowości: Grzędzin, Wronin (Wronin), Dzielawy (Dzielau), Witosławice (Witoslawitz), Łaniec (Lanietz), Mierzęcin (Mierzenzin), Jastrzębie (Habicht) i Ponięcice (Ponientzütz). W 1872 roku został ustanowiony proboszczem tej wspólnoty parafialnej. Duszpasterzował w trudnych czasach Kulturkampfu i wojny prusko-francuskiej. Mimo trudności w 1874 roku ukończył w Grzędzinie budowę kościoła parafialnego. Zmarł 28 grudnia 1883 roku w Grzędzinie. Przeżył 62 lata, z czego 30 lat w kapłaństwie.

Czy wśród obecnych mieszkańców Krzyżanowic żyją krewni księży: Josepha Kadlubtza i Johanna Mikulli, zacnych prymicjantów w 1853 roku?

ks. prof. Henryk Olszar, Leonard Fulneczek