Pomnik Żołnierzy Wyklętych stanie przy więzieniu w Raciborzu

Pracowali w milczeniu

Pomnik zostanie posadowiony na terenie parku przy więzieniu, w sąsiedztwie świetlicy, w której kiedyś działała dyskoteka „Doro”). Prace budowlane trwają od kilku dni. Powstaje alejka. Trwa budowa fundamentu, na którym zostanie posadowiony pomnik. Oficjalne otwarcie zaplanowano na 27 lutego.

Oto program uroczystości:

• 10.00 – sympozjum Poszukiwania i identyfikacja Żołnierzy Wyklętych zmarłych w raciborskim więzieniu i pochowanych na cmentarzu „Jeruzalem” w Raciborzu. Miejsce: Sala Główna Sądu Rejonowego w Raciborzu, ul. Wojska Polskiego 25.

• 12.00 – msza święta pod przewodnictwem biskupa W. Lechowicza Ordynariusza Wojska Polskiego. Miejsce: kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Raciborzu, ul. Warszawska 29.

• 14.00 – odsłonięcie Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Raciborzu. Miejsce: skwer przed Zakładem Karnym w Raciborzu, ul. Josepha von Eichendorffa 14.

• 16.00 – Koncert ku czci Niezłomnych w wykonaniu chóru, solistów i orkiestry Filharmonii Śląskiej Requiem d-moll (KV 626) W.A. Mozarta, prapremiera Muzyka Aniołów A. Wesołowskiego. Miejsce: Raciborskie Centrum Kultury, ul. Fryderyka Chopina 21.

Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych przypada 1 marca.

Czerwone więzienie

Przypomnijmy, Więzienie Centralne w Raciborzu przyjmowało po wojnie skazanych z całej Polski, w tym także karanych za działalność niepodległościową. Osadzeni umierali z powodu chorób i fatalnych warunków, które panowały w więzieniu. Niektórzy byli mordowani. Taki los spotkał Antoniego Tkocza ps. Antoś z Marklowic.

Szczątki ofiar komunistycznego terroru odkryto na cmentarzu Jeruzalem w Raciborzu. Prace przeprowadzili pracownicy katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. W 2020 roku odkryto szczątki 9 osób. Rok później odkryto szczątki kolejnych 6 osób.

(żet)

---

36 osób w komitecie

Pierwsze spotkanie Komitetu Budowy Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Raciborzu odbyło się 3 grudnia 2021 roku. Wzięło w nim udział około 30 osób – społeczników, samorządowców i ludzi kultury. Inicjatywa należała do posła i wiceministra sprawiedliwości Michała Wosia. W akcję włączyło się kierownictwo Służby Więziennej, przeznaczając teren pod budowę monumentu.

Oto skład komitetu:

Lista członków Komitetu Budowy Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Raciborzu

1) Krzysztof Bajerski, komendant Raciborskiego Związku Drużyn Harcerzy „Bastion”, 2) Beno Benczew, regionalista, 3) Szymon Bolik, rada powiatu raciborskiego, 4) bryg. Jarosław Ceglarek, komendant powiatowy Państwowej Straży Pożarnej w Raciborzu, 5) Jakub Chełstowski, marszałek województwa śląskiego, 6) Marian Czerner, przewodniczący Rady Miasta Racibórz, 7) Justyna Deptuła, prezes ROD „Widok” (działkowcy), 8) Michał Fita, były wiceprezydent Raciborza, 9) Ryszard Frączek, rada powiatu raciborskiego, 10) ks. Adam Jabłoński, Naczelny Kapelan Więziennictwa, 11) gen. Adam Jopek, komendant śląskiego oddziału SG, 12) gen. Jacek Kitliński, dyrektor generalny Służby Więziennej, 13) Piotr Klima, rada miasta Racibórz, 14) Andrzej Kołodziejski, przewodniczący NSZZ Solidarność Służby Więziennej, 15) ppłk. Maciej Konior, dyrektor Zakładu Karnego w Raciborzu, 16) insp. Łukasz Krebs, były komendant powiatowy Policji w Raciborzu, 17) Michał Kuliga, rada miasta Racibórz, 18) Magdalena Kusy, radna miasta Racibórz, 19) Tomasz Kusy, radny powiatu raciborskiego, 20) Joanna Maksym-Benczew, dyrektor Raciborskiego Centrum Kultury, 21) Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej, 22) Bronisław Niewiadomski, wiceprezes Śląskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku, 23) Stefania Pak, przewodnicząca Klubu Gazety Polskiej w Raciborzu, 24) nadkom. Marek Ryszka, komendant powiatowy Policji w Raciborzu, 25) Piotr Sput, prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Raciborskiej, 26) Mieczysław Sus, prezes Związku Sybiraków w Raciborzu, 27) Grzegorz Swoboda, starosta raciborski, 28) Adam Szecówka, Kapituła medalu im. ks. Prałata Stefana Pieczki, 29) Szymon Szrot, sekretarz komitetu, 30) Andrzej Tomczyk, dyrektor szkół w ZPiSdN w Raciborzu, 31) Czesław Tuła, przewodniczący NSZZ Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa, 32) Romuald Turakiewicz, dyrektor Muzeum w Raciborzu, 33) Roman Wałach, rada powiatu raciborskiego, 34) Grzegorz Wawoczny, historyk ziemi raciborskiej, 35) Jarosław Wieczorek, wojewoda śląski, 36) Michał Woś, wiceminister sprawiedliwości.

---

Umierali młodo

Oto nazwiska osób, które zmarły lub zostały stracone w raciborskim więzieniu w latach 1945 – 1956, a których szczątki prawdopodobnie odkryto na cmentarzu Jeruzalem:

• plut. Bogusław Prawdziński ps. „Sęk”, ur. w 1926 r. w Piotrkowie Trybunalskim; sanitariusz i szef kancelarii komp. krypt. „Longinus”, potem „Brony” KWP; 19/20 IV 1946 r. brał udział w akcji na Radomsko, gdzie zorganizował punkt opatrunkowy; 21 VI 1946 r. skazany przez SO w Częstochowie na sesji w Radomsku w trybie doraźnym na 10 lat więzienia; zmarł w więzieniu w Raciborzu 8 VIII 1947 r. w wieku 21 lat;

• Henryk Filipecki ps. „Tarzan”, ur. w 1923 r. w Piaskach (ob. Czeladź); milicjant, żołnierz oddziału partyzanckiego Komendy Wojewódzkiej „Klimczok” KWP i patrolu dywersyjnego poakowskiej organizacji Pawła Cierpioła „Makopola”; aresztowany przez PUBP Rybnik, uciekł z aresztu i wielokrotnie wymykał się obławom; ostatecznie aresztowany w I 1949 r. i skazany przez WSR w Katowicach na karę śmierci, zamienioną na długoletnie więzienie; zmarł w Raciborzu 25 I 1950 r. w wieku 26 lat;

• Antoni Tkocz ps. „Antoś”, ur. w 1920 r. w Marklowicach; wcielony do wojska niemieckiego, skazany za śpiewanie polskich piosenek; żołnierz oddziału partyzanckiego Komendy Powiatu „Leśniczówka” KWP, następnie plutonu „Wędrowiec” pod dowództwem Emila Ruśnioka „Gustlika” (wtedy podporządkowany NSZ). 8 VII 1946 r. udało mu się ujść obławie UB-KBW w Kiczycach. Po rozproszeniu oddziału, żołnierz grupy zbrojnej ze struktur dawnego inspektoratu rybnickiego AK. We IX 1946 r. postrzelony podczas aresztowania i torturowany. 12 XII 1946 r. skazany na karę śmierci przez WSR w Katowicach; 22 I 1947 r. w wieku 27 stracony w więzieniu w Raciborzu. Więzienie zgłosiło zgon dopiero po 9 latach, podczas których rodzina bezskutecznie próbowała poznać jego los;

• Henryk Skałecki ps. „Suchy”, ur. w 1926 r. w Woli Sławińskiej (ob. Lublin), członek AK-DSZ-WiN (placówka Lipniak w Konopnicy, podlegała oddziałowi kpt. Stanisława Łukasika „Rysia” ze Zgrupowania AK-DSZ-WiN mjra Hieronima Dekutowskiego „Zapory”), pełnił funkcję łącznika; za zranienie pijanego żołnierza „ludowego” WP, atakującego bagnetem postronnych ludzi, skazany przez WSR w Lublinie na 3 lata więzienia; mimo formalnego zwolnienia nie doczekał wyjścia z więzienia, gdzie zmarł przed 25 III 1947 r. w wieku 20 lat;

• Wiktor Baranowski ps. „Narewski”, ur. w 1910 r. w Rudnikach (pow. łomżyński), żołnierz kompanii WiN w Zambrowie; nie zdał broni, którą wykopał i oddał Stefanowi Kurzynie z oddziału NZW Stanisława Grabowskiego „Wiarusa”, „Szalonego”; skazany 30 V 1949 r. przez WSR w Białymstoku na 6 lat więzienia; zmarł 9 IX 1951 r. w Raciborzu w wieku 41 lat;

• Marian Kostępski , ur. w 1923 r. w Zawadzie (pow. sandomierski), współpracownik Legionu Czarnego Lwa ppor. Władysława Pezdy ps. „Gruby Władek”, „Janosik”, „Zakatyń”; skazany przez WSR w Kielcach na 5 lat więzienia; zmarł w więzieniu w Raciborzu 8 V 1952 r. w wieku 28 lat,

• kpr. Ryszard Chrzanowski ps. „Kos” (żołnierz ZWZ-AK),

• Józef Jankowski ps. „Płaza”, żołnierz Błękitnej Armii gen. Hallera, uczestnik wojny o niepodległość w latach 1919 – 1920, od 1942 r. w Armii Krajowej, następnie w komórce WiN,

• Wacław Laskowski ps. „Wielki”, w latach 1948 – 1951 razem z rodzeństwem wielokrotnie udzielał pomocy st. sierż. Mieczysławowi Dziemieszkiewiczowi – sławnemu „Rojowi” – i jego żołnierzom,

• Tomasz Piątek, członek Batalionów Chłopskich, w latach 1948 – 1949 udzielał pomocy członkom nielegalnej organizacji „Legion Czarnego Lwa”,

• Antoni Kieloch, współpracownik oddziału partyzanckiego Stanisława Serafina „Śmiałego”, którego osobiście i jego żołnierzy kilka razy w 1949 r. nocował i żywił,

• Władysław Boroń, żołnierz 1 Pułku Artylerii Górskiej (odznaczony Krzyżem Walecznych, w czasie okupacji członek podziemia narodowego),

• Jan Kwak (ukrywał na polecenie Podziemia Niepodległościowego broń i amunicję partyzancką z czasów okupacji),

• Rudolf Korzyniec (w 1949 r. członek organizacji młodzieżowej „Wolna Reakcja Narodowa”),

• Stanisław Chmielewski, aresztowany za czynny opór wobec przymusowej kolektywizacji wsi.