Nie bał się gruźlicy

Sędziowie niemieccy podczas wizji lokalnej nie byli w stanie odeprzeć zarzutu. Odroczonej rozprawy już nigdy nie wznowiono, a ranny powstaniec odtransportowany został na Śląsk Cieszyński. Polakiem zaś, który wygrał był dr Alojzy Pawelec - lekarz, powstaniec śląski, poseł na Sejm Śląski, senator RP, działacz społeczny i polityczny. To jeden z naszych kandydatów na Krajana Tysiąclecia.

PIERWSZE W EUROPIE

Urodził się w Dolnych Marklowicach 9 stycznia 1886 roku. Był synem Emanuela i Barbary z domu Stokowy. Przodkowie Alojzego Pawelca wywodzili się z Mszany. Niestety dziadek, Józef Pawelec za udział w ruchu chłopskim w czasie Wiosny Ludów w 1848 utracił ziemię w Mszanie, dlatego jego syn Emanuel osiadł wraz z rodziną w Marklowicach Dolnych. Po ukończeniu gimnazjum w Bytomiu Alojzy kontynuował studia medyczne w Greifswaldzie, Wrocławiu, Lipsku i Dreźnie, gdzie w 1913 uzyskał dyplom lekarza a dwa lata później w 1915 roku doktoryzował się na podstawie dysertacji „Lepradiagnostik im Mittelatter und Anweisungen zur Lepraschau.” Jako specjalista chorób płucnych po krótkiej praktyce we Wrocławiu podjął pracę w Sokołowsku (niem. Goerbersdorf) koło Wałbrzycha, gdzie powstało pierwsze w Europie sanatorium przeciwgruźlicze.

Po zakończeniu I wojny światowej powrócił do Marklowic i włączył się w działalność polityczną i narodową. Wszedł w ścisły kontakt z Janem Wyglendą, Mikołajem i Józefem Witczakami, Feliksem Białym, Józefem Michalskim, Ludwikiem Piechoczkiem, stając się współorganizatorem Polskiej Organizacji Wojskowej. Zamieszkał w Wodzisławiu pracując jednocześnie w Lecznicy Brackiej w Wilchwach. Od grudnia 1918 roku był członkiem Rady Ludowej na powiat rybnicki. W pierwszym powstaniu śląskim w sierpniu 1919 jako lekarz Komendy Powiatowej POW w Rybniku opiekował się rannymi powstańcami. Właśnie wtedy, podczas opatrywania jednego z ciężko rannych powstańców odkrył ślady użycia zakazanego przez konwencję haską pocisku „dum - dum.”

LEKARZ NACZELNY

W 1919 roku wybrany został w wyborach komunalnych pierwszym polskim członkiem magistratu w Wodzisławiu. W okresie przygotowań do plebiscytu został kierownikiem Okręgowego Biura Plebiscytowego na Wodzisław Śląski i 18 przylegających gmin. W latach 1920 - 1921 był pierwszym prezesem nowoutworzonego okręgu Związku Śląskich Kół Śpiewaczych w Wodzisławiu. W czasie II powstania reprezentował stronę polską podczas rokowań prowadzonych 23 sierpnia 1920 w Rybniku między stroną polską a dowództwem wojsk włoskich.

Kiedy wybuchło III powstanie w maju 1921 roku czynnie uczestniczył w bitwie pod Olzą, a po odparciu Niemców pracował do końca powstania w Wodzisławiu jako komendant szpitala wojskowego.

W 1922 roku po włączeniu powiatu rybnickiego do Polski podjął pracę na stanowisku naczelnego lekarza Lecznicy Przeciwgruźliczej Spółki Brackiej w Wodzisławiu. Jeszcze w lutym 1922 roku wszedł w skład Centralnego Komitetu dla Walki z Gruźlicą przy Towarzystwie Lekarzy Polaków na Śląsku.

SENATOR

Aktywnie uczestniczył w życiu społecznym Górnego Śląska. Należał do organizatorów Związku Powstańców Śląskich, udzielał się w Związku Śląskich Kół Śpiewaczych. Od 1928 roku był prezesem rady nadzorczej Przedsiębiorstwa Osadniczego „Ślązak” utworzonego w celu przeprowadzenia parcelacji przez wykup ziemi z rąk niemieckich.

Po przewrocie majowym w 1926 roku związał swą przyszłość z obozem sanacyjnym. We wrześniu 1926 roku przewodniczył założycielskiemu zebraniu prosanacyjnego Związku Naprawy Rzeczpospolitej w Województwie Śląskim. Od 1928 roku należał do BBWR noszącego na Śląsku nazwę Narodowego Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy. Z listy NChZP w 1930 roku został wybrany na posła Sejmu Śląskiego II kadencji. W tym samym czasie wybrano dr. Pawelca z listy BBWR do Senatu RP.W 1936 został wicemarszałkiem Senatu i przewodniczącym Obozu Zjednoczenia Narodowego na Śląsku. Jako senator był rzecznikiem przyłączenia Zagłębia i Częstochowy do Województwa Śląskiego.

I ZNÓW U SIEBIE

Jako powstaniec, działacz polityczny i społeczny znalazł się wśród 170 mieszkańców ziemi rybnickiej figurujących w Sonderfahndungsbuch Polen. Jednak podczas katastrofy wrześniowej zdołał ujść za granicę i przez Rumunię przedostał się do Francji, gdzie ukrywał się przez całą okupację pracując jako lekarz w schroniskach PCK w Grenoble, Nicei i Marsylii.

Po zakończeniu wojny wrócił w 1946 do kraju, osiadł na Dolnym Śląsku, gdzie podjął się organizacji polskiego lecznictwa przeciwgruźliczego. Objął funkcję naczelnego lekarza Delegatury Spółki Brackiej i Ubezpieczalni Społecznej w Wałbrzychu oraz pełnomocnika ministra zdrowia do organizacji Państwowego Zespołu Sanatoriów Przeciwgruźliczych w Sokołowsku. Do 1962 roku był lekarzem-ordynatorem uzdrowiska w Szczawnie-Zdroju. Po przejściu na emeryturę powrócił do Katowic. Zmarł 18 sierpnia 1972 roku w Katowicach. Pochowany na cmentarzu w Wodzisławiu Śląskim przy ulicy Pszowskiej. Syn Alojzego Pawelca - Zbigniew jako żołnierz AK zginął pod Wolbromiem w 1944 roku. Pochowany także na cmentarzu w Wodzisławiu.

Józef Kłosok, (oprac.amk)