Promieniowanie ultrafioletowe (UV)

Pierwsze dwa rodzaje (UVA i UVB) docierają do powierzchni Ziemi (przy czym znaczna część UVB jest pochłaniana przez warstwę ozonową). Trzeci zakres (UVC) jest całkowicie zatrzymywany przez ozon stratosferyczny.

Na nasz organizm może oddziaływać także promieniowanie nie pochodzące ze światła słonecznego, a emitowane przez lampy w solariach.

Rozróżnia się dwa rodzaje ekspozycji na światło słoneczne:
• czynną - z którą mamy do czynienia przy okresowym, długotrwałym wystawianiu skóry na działanie słońca (np. przy opalaniu)
• bierną - ma ona miejsce zawsze gdy przebywamy na wolnym powietrzu

W powszechnej opinii najgrożniejsza dla skóry jest ekspozycja czynna. Wynika to zapewne z widocznych efektów nadmiernego opalania - zaczerwienienia a nawet poparzeń. W rzeczywistości znacznie grozniejsza jest ekspozycja bierna, codzienna, trwająca przez całe życie. Dawka promieni UV wchłonięta przez skórę twarzy przeciętnej Europejki podczas biernego kontaktu ze słońcem na codzień jest większa od otrzymanej przy corocznych wyjazdach wakacyjnych.

Jednym z niekorzystnych efektów promieniowania UV jest udział w powstawaniu wolnych rodników - agresywnych cząstek, które wywołują poważne uszkodzenia w budowie skóry, powodując osłabienie barier chroniących naskórek przed utratą wody i przyspieszających procesy starzenia.

Zarówno w literaturze fachowej jak i w mowie potocznej utrwalił się termin „fotostarzenie”- słoneczne starzenie skóry. Określa on szereg objawów będących następstwem działania promieniowania UV. Są to m.in.:
- suchość skóry
- odbarwienia i przebarwienia
- występowanie zmian przednowotworowych
- zmarszczki głębokie
- zmniejszenie elastyczności skóry
- wybroczyny
- grudki i guzki
- tworzenie zaskórników

Niewątpliwie najgrozniejszym działaniem promieniowania UV na ludzki organizm jest działanie rakotwórcze (związane ze zmianami w budowie DNA).
 Nasz organizm wytworzył szereg mechanizmów służących do obrony przed UV.
 Można wyodrębnić trzy główne grupy:
- przechwytywanie promieniowania UV (melanina),
- zapobieganie tworzeniu wolnych rodników,
- odbudowa uszkodzeń powstałych podczas promieniowania.

Nie zawsze jednak naturalne mechanizmy mogą „sobie poradzić” ze zbyt dużą dawką promieni słonecznych, należy więc wspomóc je poprzez stosowanie dostępnych metod farmakologicznych i kosmetyków ochronnych. W farmakologii stosuje się substancje, które mogą wzmocnić procesy odnowy naskórka, a tym samym zapobiegać skutkom posłonecznego uszkodzenia skóry. Należą do nich: witamina E (tokoferole), pochodne witaminy A (karotenoidy) oraz witamina C. Wszystkie one maja działanie przeciwrodnikowe.

Duże znaczenie ma prowitamina A (Beta-karoten). Beta-karoten i inne karotenoidy występują w organizmach roślinnych a dostarczone do organizmu ludzkiego przekształcają się w witaminę A chroniącą przed działaniem wolnych rodników powstających pod wpływem promieniowania UV. Należy też dodać że przyjmowanie Beta-karotenu nadaje naszej skórze koloryt zdrowej opalenizny bez narażania na negatywne skutki promieniowania UV.

W aptekach dostępnych jest wiele preparatów zawierających Beta-karoten w postaci doustnych tabletek bądz kapsułek.

W ochronie skóry przed promieniowaniem UV doskonałe rezultaty dają filtry słoneczne i substancje ekranujace. Dotyczy to zarówno kosmetyków stosowanych przy opalaniu (filtry UV 20, 25, 30, 40 a nawet 60-całkowicie zatrzymujący promieniowanie tzw. bloker UV) jak również kremów stosowanych w codziennej pielęgnacji skóry. Ważne jest aby przy doborze takiego kremu zwracać uwagę na zawarte w nim filtry UV, naturalnie znacznie niższe niż przy kosmetykach do opalania. Należy również pamiętać o tym że na słoneczne promieniowanie najbardziej narażone są dzieci i one potrzebują największej ochrony. Najlepszą metoda ochrony byłoby unikanie bezpośredniego kontaktu z czynnikiem ryzyka, co w rzeczywistości nie jest możliwe.

Pozostają nam więc kremy ochronne, które dla najmłodszych powinny zawierać możliwie jak najwyższy filtr UV. Przyjmuje się że właściwa ochrona skóry przed promieniowaniem UV, rozpoczęta odpowiednio wcześnie (nawet w dzieciństwie) pozwoliłaby na zmniejszenie objawów starzenia skóry, a co za tym idzie zmniejszenie ryzyka posłonecznego działania na cały organizm nawet o 80%.

mgr farmacji Anna Pakosz