Maliny, zioła, grzyby. Co wolno zbierać i kiedy można dostać mandat za wejście do lasu?

Okres letni to czas, kiedy wiele osób pozyskuje z lasu owoce, zioła i grzyby. Bardzo chętnie wybieramy się na maliny, jagody i inne owoce leśnego runa. W Polsce tego typu zbiory są całkowicie legalne, ale tylko wtedy, gdy działamy zgodnie z prawem, w innym przypadku możemy narazić się na mandat. Trzeba również pamiętać, że z lasu nie wszystko można pozyskiwać. Zabronione jest też niszczenie krzewów, porostów czy niejadalnych grzybów.

Co wolno zbierać?

Jeżeli chodzi o owoce to są to najczęściej maliny i jagody. Przy lasach występują również jeżyny, zazwyczaj na polach i łąkach. Zbieramy również grzyby, najczęściej borowiki, koźlarze, podgrzybki, maślaki.

– Na terenie Polski występuje około 4,5 tys. gatunków, z czego 1100 – 1400 zalicza się do potencjalnie zdatnych do spożycia. Szacuje się, że obecnie około 200 gatunków grzybów pozyskiwanych ze stanowisk naturalnych wykorzystuje się do celów spożywczych i leczniczych. Średnie spożycie grzybów leśnych w Polsce wynosi kilka kilogramów rocznie w przeliczeniu na mieszkańca, jednak wśród ludności żyjącej na terenach dużych obszarów leśnych, może dochodzić ono do ok. 35 kg na osobę w okresie całego roku. W niektórych rodzinach są one traktowane jako zamiennik mięsa i w sezonie grzybobrania mogą być składnikiem nawet kilku posiłków w ciągu dnia. Do najczęściej spożywanych należą, między innymi: borowik szlachetny (prawdziwek) Boletus edulis, koźlarz babka Leccinum scabrum, koźlarz czerwony Leccinum rufum syn. Leccinum aurantiacum, kilka gatunków podgrzybków (np. podgrzybek brunatny Xerocomus badius) i maślaków (np. maślak zwyczajny Suillus luteus), czubajka kania Macrolepiota procera, pieprznik jadalny (kurka) Cantharellus cibarius, mleczaj rydz Lactarius deliciosus – czytamy na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Grzyby niestety kumulują metale ciężkie i nie należy ich zbierać w miejscach zanieczyszczonych. – Grzyby mają dużą zdolność do kumulowania metali ciężkich w owocnikach, a zależy ona od gatunku i czynników środowiskowych. Badania wskazują, że owocniki zebrane w okolicach zanieczyszczonych metalami ciężkimi miały znacznie większą zawartość tych metali, niż zebrane z terenów nieskażonych. Zatem poza oczywistym zagrożeniem jakim jest omyłkowe spożycie grzybów niejadalnych, co może prowadzić do zatruć pokarmowych, a w niektórych przypadkach nawet do śmierci, spożywanie w dużych ilościach nawet jadalnych grzybów dziko rosnących może być niebezpieczne, ze względu na możliwe ich skażenie metalami ciężkimi. Istnieją również badania zaprzeczające powyższej teorii, nie wykazujące zagrożenia ze strony metali ciężkich. Jednak niejednoznaczność wyników badań przekonuje, że nie powinno się spożywać jednorazowo więcej niż 250g grzybów zbieranych ze stanowisk naturalnych, a w ciągu tygodnia nie należy spożywać więcej niż dwóch posiłków obfitujących w grzyby. Warto nadmienić, że szczególnie niekorzystne konsekwencje zdrowotne mogą wystąpić u dzieci, u których zatrucie metalami ciężkimi może wpływać na zaburzenia rozwoju organizmu – informuje GIS.

W przypadku zbierania grzybów warto również zapoznać się, które gatunki występują pod ochroną. Są to np.: borowik korzeniasty, smardz jadalny, smardz wyniosły, flagowiec olbrzymi, modrzewnik lekarski czy maślak dęty.

Sanepid przypomina o podstawowych zasadach bezpiecznego grzybobrania:

• Nie należy zbierać: grzybów, których dobrze nie znamy, zbyt młodych owocników, u których jeszcze nie są widoczne cechy gatunkowe, grzybów zbyt starych i przejrzałych – mogą spowodować nieswoiste zatrucie pokarmowe, grzybów, które rosną w rowach, na skraju lasu czy w okolicach skupisk odpadów, ponieważ grzyby wchłaniają ze swojego otoczenia metale szkodliwe dla zdrowia i inne zanieczyszczenia.
• Nie identyfikuj grzybów na podstawie smaku, zabarwienia po przecięciu, zabarwienia cebuli podczas gotowania.
• Zbierając tylko grzyby rurkowe zmniejszasz ryzyko zatrucia – wśród grzybów blaszkowych są śmiertelnie trujące.
• Zbieraj grzyby wyłącznie do wiklinowych koszy lub pojemników, które przepuszczają powietrze – w foliowych torbach grzyby się zaparzają, co przyspiesza ich psucie.
• Grzyby są ciężkostrawne, dlatego nie zaleca się podawania potraw z grzybów dzieciom, kobietom w ciąży i karmiącym, osobom starszym, osobom z zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego.
• Kupując grzyby poproś o okazanie atestu.

Zakazy stałe i czasowe zakazy wstępu do lasu

Prawnym dokumentem, z którego wynikają zakazy wejścia na obszary leśne, jest ustawa o lasach, która zaznacza, że las jest własnością Skarbu Państwa. Jak wynika z ustawy stałym zakazem objęte są następujące rejony:

• uprawy leśne do 4 m wysokości,
• powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne,
• ostoje zwierząt,
• źródliska rzek i potoków,
• obszary zagrożone erozją.

Nadleśniczy może wprowadzić okresowy zakaz wstępu do lasu kiedy:

• wystąpiło zniszczenie albo znaczne uszkodzenie drzewostanów lub degradacja runa leśnego,
• występuje duże zagrożenie pożarowe,
• wykonywane są zabiegi gospodarcze związane z hodowlą, ochroną lasu lub pozyskaniem drewna.

Wybierając się zatem do lasu na zbiory owoców czy grzybów musimy pamiętać o sprawdzeniu, czy nie chcemy wejść w taki właśnie rejon, który zawsze oznaczony jest tabliczkami „zakaz wstępu”, na którym jest wskazana przyczyna i termin obowiązywania zakazu. Na szczęście w naszym regionie, czyli Nadleśnictwie Rybnik oraz w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie, nie ma w tej chwili zagrożenia pożarowego.

Czy możemy wjechać do lasu pojazdami mechanicznymi?

Istnieje całkowity zakaz wjazdu na tereny leśne pojazdami mechanicznymi, zarówno jeżeli chodzi o samochody, jak i inne pojazdy typu motocykle czy tzw. crossy. Strażnicy leśni mogą nałożyć mandat karny w takim przypadku lub skierować sprawę do sądu. Karę może również nałożyć leśniczy, gdyż każdy posiada takie same uprawnienia jak straż leśna. Problem niszczenia lasów przez crossy jest bardzo wielki. Nie pomagają apele i mandaty. Ciągle występuje tego typu łamanie prawa.

Czy można pozyskać drewno?

W tym przypadku również trzeba działać zgodnie z przepisami, nie można pozyskać drewna na własną rękę, nawet jeśli jest ono bezwartościowe z punktu widzenia stolarki, a posiada jedynie wartość opałową.

Warto zwrócić uwagę, że Lasy Państwowe zawsze dawały możliwość, aby osoba prywatna pozyskiwała drewno za pomocą samowyrobu. Nie jest to oferta nowa. Nic też w tym temacie się nie zmieniło.

Prawnie rzecz biorąc należy skontaktować się z odpowiednim nadleśnictwem, które poda nam informacje na temat leśniczego, odpowiadającego za dany teren i później właśnie ze wspomnianym leśniczym ustalamy miejsce zbierania drewna oraz rodzaj, jaki chcemy kupić. Drewno ułożone w stosy zostanie pomierzone i wystawiony zostanie nam rachunek. Z leśniczym ustalimy też inne fakty dotyczące możliwości zabrania do lasu konkretnych narzędzi i sposobu wykonywania prac tak, aby nie uszkodzić terenu leśnego, nie przeszkodzić zwierzętom i nie zniszczyć upraw leśnych. Każda inna forma jest przestępstwem.

Nie zabieramy zwierząt

Podstawowym błędem jest zabieranie znalezionych na wycieczce zwierząt, które w naszym rozumieniu są porzucone i potrzebują opieki. Takie zachowanie jest niedopuszczalne. Często sarny i inne gatunki pozostawiają swoje młode w bezpiecznym miejscu, z dala od zagrożeń. Dotykanie takich zwierząt powoduje, że matka może je odrzucić ze względu na zapach. Możemy zatem naszą postawą skazać je na śmierć, choć intencje mieliśmy dobre.

Jak zachowywać się w lesie?

Trzeba pamiętać, że las to jeden wielki organizm, w którym my jesteśmy gośćmi. Zabronione jest wypuszczanie psów bez smyczy, hałasowanie, słuchanie głośnej muzyki, niszczenie przyrody. Pamiętajmy, że strażnicy leśni mogą wystawić mandat do 500 zł, zaś w przypadku wyższych szkód wyrządzonych w terenie leśnym mogą skierować wniosek o ukaranie do sądu.

Jak się ubrać do lasu?

Na pewno trzeba rozróżnić ubiór plażowy od leśnego. Zdarzają się jednak grzybiarze w klapkach i spodenkach. Sytuacja ta może być bardzo groźna. Las stanowi również zagrożenie dla człowieka. Warto mieć stosowne buty, które uchronią nas przed ukąszeniem węży, długie spodnie i koszulę. Nakrycie głowy również jest bardzo ważne, bo chroni nas przed komarami i zwyczajnie pomaga. Grzyby zaś należy zbierać do worków i pojemników, które nie są wykonane z plastiku. Najlepiej wykorzystać kosze wykonane z drewna lub worki szmaciane. Na dłuższą wyprawę zabierzmy też napoje i jedzenie.

(FK)