Barbara Gonska ze Strzybnika z jajek robi dzieła sztuki. Jak zrobić wielkanocną kroszonkę?

Rodzinna tradycja

Kraszanki, kraszonki, drapanki, skrobanki – pisanki skrobane określa się różnymi nazwami, w zależności od regionu Polski. Te, które przygotowuje Barbara Gonska to kroszonki. Jest to tradycja rodzinna. Krosiła jej mama oraz cała rodzina, później sama zaczęła się tym trudnić. – Początkowo robiłam to na potrzeby własne, szczególnie lanego poniedziałku – wspomina. W domu pani Barbary każdy pan za oblewanie pań w tym dniu np. wodą, może liczyć na przepiękną kroszonkę.

Nadmienia, że kroszonkarstwo spodobało się jej szybko, choć bywały chwile zwątpienia; wszystko zależało od tego, czy wyszła zakładana forma.

– Z czasem wzięła górę ambicja i zaczęłam wykonywać coraz bardziej wymagające wzory. Nagle coraz częściej słyszałam pochwały, a z każdą kolejną bardziej mi się chciało – mówi.

Chwilę później zaczęła startować w konkursach, gdzie otrzymywała kolejne nagrody. – To mobilizowało, aby działać bardziej i więcej – argumentuje. Jak wyjaśnia, na poważnie zaczęła zajmować się kroszonkarstwem w 2014 roku.

Sporym zainteresowaniem cieszą się kroszonki wykonane na jajkach strusich. To praca, którą Barbara Gonska przygotowała z myślą o swojej mamie. - Skrobałam je około 16 godzin - wylicza (fot. Dawid Machecki)

Żyletkę zastąpiła frezarka

Pani Barbara do skrobania wykorzystuje mini frezarkę do paznokci, co przyspiesza nieco pracę; choć początkowo drapała żyletką, igłą, bądź ostrym stalowym narzędziem.

Głównie graweruje na wydmuszkach, ale nie stroni od pełnych jajek. Na wydmuszki zdecydowała się, bo uznała, że taka forma będzie atrakcyjniejsza dla jej klientów. Do ozdabiania wykorzystuje jajka: kurze, gęsie i strusie. – Najlepiej pracuje mi się na gęsich, bo są optymalne jeśli chodzi o wielkość – wyjaśnia. O kurzych mówi, że są delikatniejsze w porównaniu do gęsich, zaś strusie jajka są o wiele większe.

Kroszonka została wykonana na konkurs, której nasza rozmówczyni poświęciła 10 godzin. To wydmuszka kurza (fot. Dawid Machecki)

Artystka ze Strzybnika głównie operuje na podstawie wzorów ze śląska opolskiego, i nie ma się temu co dziwić, wszak mieszka na granicy dwóch województw: śląskiego i opolskiego. To więc motywy kwiatowe. Lubi też wzory geometryczne, typowo charakterystyczne dla kroszonek wykonywanych na Śląsku.

Trudno jej oszacować ile potrzeba czasu na ozdobienie jednego jajka, bo wszystko zależy od wzoru, ale i wielkości wydmuszki. – Jeśli postawię na delikatny, większy wzór, to potrzebuję około jednej, dwóch godzin. Jeżeli wzór jest drobniutki, to poświęcam nawet 10 godzin na jedno jajko – wyjaśnia, i pokazuje kroszonkę przygotowaną na konkurs, która zajęła jej właśnie tyle czasu. Dla laika sama myśl o wykonaniu takiego wzoru szokuje.

Pani Barbara przygotowuje kroszonki w różnych kolorach, używa do tego barwników do tkanin. Na zdjęciu kroszonki z jaj gęsich. (fot. Dawid Machecki)

Coraz więcej osób skrobie

Zapytana ile czasu przygotowuje się do Wielkanocy, odpowiada z uśmiechem:

– Mawia się, że prawdziwi kroszonkarze zaczynają w wigilię. Staram się więc co roku zrobić już w tym czasie kroszonkę i sfotografować ją z choinką.

Ocenia, że choć może wydawać się, że to zanikająca tradycja, to na podstawie przeprowadzonych warsztatów stwierdza, że wiele osób interesuje się kroszonkarstwem. Ostatnie przeprowadzała w poniedziałek 11 kwietnia w domu kultury w Pogrzebieniu. – Coraz więcej osób docenia tę tradycję, chce mieć coś takiego w domu. Spore zainteresowanie jest także wśród Polaków mieszkających za granicami, wydaje mi się, że wracają do korzeni i sięgają po takie formy – wyjaśnia.

Przede wszystkim cierpliwość

Pytana co poradziłaby początkującym kroszonkarzom, wskazuje, że najlepiej zacząć od jajek gotowanych, bo jeśli dany wzór nie wyjdzie, to jajko można zjeść.

Zachęca do używania naturalnych barwników, np. wywaru z łusek z czerwonej i brązowej cebuli, w efekcie jajka są ciemniejsze. Wyjaśnia, że jajko w przygotowanym wcześniej wywarze należy gotować około 10-15 minut. – Tyle czasu wystarczy, choć wiem od starszych kroszonkarzy, że kiedyś gotowało się jajka nawet kilka godzin, bo im dłużej, tym bardziej są zasuszone w środku – opowiada.

Nożyki modelarskie lub do tapet – to narzędzia, które znajdują się praktycznie w każdym domu, dzięki nim możemy skrobać wzory na jajkach (fot. Dawid Machecki)

Gdy jajko wystygnie, rozpoczynamy skrobanie. Pani Barbara wskazuje, że można do tego wykorzystać np. nożyki modelarskie lub do tapet. Jeśli chodzi o wzory, to zachęca do inspirowania się tymi zamieszczonymi w internecie.

– Podstawą jest cierpliwość, jeśli ją posiadamy, to jesteśmy w stanie coś zdziałać. I należy mieć troszeczkę chęci. Jak to połączymy, to coś ciekawego przygotowujemy – puentuje artystka ze Strzybnika.

To dyplomy, które są najważniejsze dla pani Barbary. Z lewej II nagroda z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, za udział w XXX edycji konkursu Górnośląskiej kroszonki. Z prawej dyplom z Miejskiego Domu Kultury w Świnoujściu, za udział w ogólnopolskim konkursie na pisankę wielkanocną (fot. Dawid Machecki)

Dawid Machecki