Jerzy Hohenzollern-Ansbach przydomek Pobożny

ur. 04.03.1484, zm. 27.12.1543

ur. w 1484 r. Syn ks. Fryderyka V. von Brandenburg-Ansbach. W wieku 43 lat odziedziczył w 1527 r. po swoim starszym bracie Kazimierzu niewielkie księstwo Ansbach w Środkowej Frankonii, leżące w odległości 45 km na zachód od Norymbergii. Margrabia był niezwykle gorliwym zwolennikiem nauki Marcina Lutra. W 1530 r. w Augsburgu w dużej sali ratusza obradował niemiecki reichstag. Zwolennicy nowej wiary, wykorzystując fakt, iż w Augsburgu zebrała się cała arystokracja niemiecka, szerzyli przez swoich kaznodziejów nowe zasady teologiczne. Interwencja legata papieskiego spowodowała zakaz wydany czterem możnowładcom szerzenia nowej wiary. Jerzy Hohenzollern w czasie reichstagu oświadczył, że cesarz może ściąć mu głowę, ale od nowej wiary nie odstąpi, co przydało mu przydomek „Pobożny”. Wcześniej udał się na dwór węgierski, gdzie król Władysław, brat jego matki, ożenił go z Beatrycze von Frangepan, bogatą córką Jana Hunyadi’ego. Wniosła ona do małżeństwa rozległe dobra na Węgrzech, w Chorwacji i Sławonii. Beatrycze wkrótce zmarła i Jerzy objął jej majętności. Wobec coraz wyraźniejszego zagrożenia tureckiego Jerzy sprzedał swoje dobra węgiersko-chorwackie i postanowił swoje dalsze losy powiązać ze Śląskiem. Najpierw pojął za żonę Jadwigę, córkę ks. ziembickiego. Swoje dwie siostry wydał za ks. cieszyńskiego Wacława II. i ks. legnicko-brzeskiego Fryderyka II. W 1512 r. margrabia zawarł układ z ks. opolskim Janem Dobrym, ostatnim piastowiczem na Górnym Śląsku, oraz z Przemyślidem, ks. opawsko-raciborskim Walentym, w wyniku którego Jerzy miał przejąć księstwo raciborskie i opolskie, gdyby panujący zmarli bezpotomnie. W 1523 r. za 58.900 węgierskich guldenów nabył dobra ołomunieckie. Ks. opolsko-raciborski Jan Dobry zmarł bezpotomnie 27 III 1532 r. i Jan Jordan na Starym Paczkowie 21 X 1532 r. jako przedstawiciel margrabiego Jerzego objął miasto i księstwo raciborskie. Wówczas doszło do sporządzenia pierwszego urbarza Raciborza, z którego wynika, iż w mieście było 229 domów mieszczańskich i 12 szlacheckich, zaś duchowieństwo dysponowało 10 domami; ponadto było 37 miejsc pustych. Niektórzy autorzy twierdzą, że za czasów margrabiego na raciborskim pl. Zborowym w 1545 r. znajdował się drewniany zbór ewangelicki - skąd nazwa placu, a zbór spłonął w 1574 r. W tym czasie margrabia zdążył objąć jeszcze księstwo karniowskie. Jednak wówczas król Ferdynand Habsburg niechętnym okiem zaczął spoglądać na coraz bardziej bogacącego się Hohenzollerna. Ponieważ jednak z władaniem księstwami raciborskim i opawskim wiązało się roszczenie zastawne Jerzego w wysokości 183.333 guldenów węgierskich i 30 grajcarów, król czeski nie mógł pozbawić Hohenzollerna władztwa nad księstwami śląskimi. Dopiero w 1552 r. udało się królowi Ferdynandowi zebrać wskazaną sumę, wypłacić ją Jerzemu i odebrać księstwa. Należy wspomnieć o jeszcze innym aspekcie, ściśle związanym z historią Polski. Na północy Rzeczypospolitej istniało państwo krzyżackie. Wielki Mistrz Niemieckiego Zakonu Rycerskiego, Albrecht von Hohenzollern, był młodszym bratem margrabiego. To Jerzy skłonił brata, aby przeszedł na wiarę Marcina Lutra i na terenie ziem krzyżackich stworzył świeckie państwo. W ten sposób powstało państwo pruskie i Albrecht, jako świecki ks. pruski w 1525 r. - zresztą w obecności brata Jerzego - złożył na rynku krakowskim hołd lenny królowi Zygmuntowi I. Staremu, co Jan Matejko uwiecznił na znanym obrazie. Warto wspomnieć, że Jerzy w mieście Roth nad rzeką Rednitz kazał wybudować zamek, któremu nadał imię „Ratibor” („Racibórz”). Margrabia Jerzy zmarł w 1543 r. Posiadłości frankońskie objął jego bratanek Albrecht Alcybiades. Syn Jerzego i ks. saskiej Emilii - Jerzy Fryderyk, po śmierci ojca zaczął władać majętnościami śląskimi.

Paweł Newerla