Nowotwory. Rodzaje, objawy, profilaktyka [PORADNIK ZDROWOTNY]

W trakcie prezentacji Krystyny Klimaszewskiej seniorzy uczyli się, jak prawidłowo wykonywać samobadanie piersi na fantomach z guzkami piersi

O tym, że z rakiem można skutecznie i świadomie walczyć pod warunkiem, że zostanie on w porę zdiagnozowany – przekonywała w swym wykładzie, podczas spotkania na Śląskim Uniwersytecie Trzeciego Wieku, prezes katowickiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego Krystyna Klimaszewska.

– Rak nie boli, dlatego często nie wiemy, że jesteśmy chorzy. Zwykle daje o sobie znać, gdy już jest za późno – przestrzegała Krystyna Klimaszewska. Każdy pacjent inaczej choruje na raka, dlatego zawsze leczenie ma charakter indywidualny. W walce z nowotworami skuteczne są: profilaktyka, operacje chirurgiczne, radioterapia i chemioterapia. Bardzo ważne jest wsparcie osoby chorej przez najbliższych, co daje jej motywację i nadzieję, że ma dla kogo żyć.

(ewa)

Rak żołądka

Chorują na niego głównie mężczyźni. Sprzyja mu niewłaściwa dieta, helicobacter pylori, otyłość, palenie tytoniu, mała aktywność fizyczna, a także rodzaj pracy np. w kopalniach, zakładach metalowych czy przemyśle gumowym. Na zachorowalność mają wpływ także mutacje genowe – obciążenie rodzinne, grupa krwi A oraz płeć. Ponadto: wcześniejsze operacje żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy, polipy żołądka, anemia z niedoboru witaminy B12.

Niepokoić powinny takie objawy, jak: ból w nadbrzuszu, uczucie pełności po jedzeniu, częsta zgaga, nudności i wymioty z domieszką krwi, słaby apetyt, niezamierzona utrata wagi.

Konieczne jest wtenczas badanie palpacyjne przez lekarza pierwszego kontaktu, a w razie potrzeby badanie specjalistyczne – gastroskopia. Ponadto: badanie krwi pozwalające określić marker nowotworowy CA 19-9 oraz badanie kału na krew utajoną.

Leczenie: endoskopowe, operacyjne np. częściowe usunięcie żołądka, radioterapia i chemioterapia.

Rak jelita grubego

Zajmuje drugie miejsce pod względem zachorowalności u obu płci.

Czynniki ryzyka: dieta z dużą ilością czerwonego mięsa, jego obróbka w wysokich temperaturach, dieta uboga w warzywa i owoce, ostre potrawy, mała aktywność fizyczna, otyłość, palenie papierosów, alkohol, cukrzyca typu drugiego, praca nocna (nieregularny tryb życia).

Jak zapobiegać? Badania przesiewowe, nadzór nad osobami obciążonymi genetycznie, a więc gdy występują trzy zachorowania w rodzinie, dwa zachorowania w tym jedno u krewnego I stopnia, zachorowania w drugich kolejnych pokoleniach (babcia, dziadek), zachorowanie u krewnego przed 50. rokiem życia.

Objawy: zaburzenia rytmu wypróżnień (biegunka, zaparcia, puste parcie na stolec), świeża krew w stolcu, krwawienie z odbytu, bóle brzucha, zmęczenie, nieuzasadniona utrata masy ciała.

Rozpoznanie: badanie lekarskie – kolonoskopia, badanie krwi, marker nowotworowy CEA, badania obrazowe – USG.

Leczenie: chirurgiczne, radio- i chemioterapia. Bywa, że na pewien czas lub na stałe trzeba wyłonić stomię, żeby pacjenci mogli funkcjonować normalnie.

Rak szyjki macicy i rak piersi

W Polsce codziennie 10 kobiet dowiaduje się, że są chore na raka szyjki macicy, a pięć z nich umiera. U 75 proc. nie występują żadne czynniki ryzyka. Obciążenie dziedziczne dotyczy tylko 10 proc. kobiet. O ryzyku mutacji genów mówimy wtedy, gdy rak piersi lub jajnika wystąpił u krewnych I stopnia, np. u mamy, siostry lub II stopnia np. u babci, a także u osób, które zachorowały przed 40. rokiem życia. Badania genetyczne można wykonać w poradniach specjalistycznych.

Rak piersi nie dotyczy tylko kobiet, gdyż na raka sutka chorują również mężczyźni.

Objawy: guzy w gruczole piersiowym, które w 70 proc. pacjentki potrafią same wybadać palpacyjnie, zmiany skórne wokół lub na brodawce, zmiana wielkości lub kształtu piersi, wyciek z brodawki, poszerzenie żył wokół piersi, owrzodzenie skóry piersi.

Diagnostyka: samobadanie piersi, badanie mommograficzne, USG, biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, biopsja gruboigłowa.

Leczenie poprzez usunięcie nowotworu z organizmu: zabieg chirurgiczny – mastektomia, chemioterapia, radioterapia, a w razie potrzeby hormonoterapia.

Zapobieganie: raz na dwa tygodnie samobadanie piersi.

Rak gruczołu krokowego

Częsty nowotwór wystepujący u mężczyzn. Przez długi czas może nie dawać żadnych objawów.

Czynniki sprzyjające jego rozwojowi to przede wszystkim wiek (chorują głównie mężczyźni po 60. roku życia), mutacje genów – BRCA1 i BRCA2, nieprawidłowa dieta, infekcje, przewlekłe stany zapalne, ekspozycja na promieniowanie jonizujące (praca w zakładach gdzie jest miedź, ołów, pestycydy).

Jak zapobiegać? Konieczny jest ruch i wysiłek fizyczny, właściwa dieta bogata w warzywa i owoce posiadające witaminę A, C i D.

Objawy: częste oddawanie moczu, obecność krwi w moczu lub w nasieniu, zatrzymanie moczu, bóle w okolicy krocza, bóle kostne (późne objawy).

Badania diagnostyczne: u każdego mężczyzny po 50. roku życia należy wykonać badanie PSA, a w razie potrzeby – badania specjalistyczne per rectum. Inne badania to: biopsja cieńkoigłowa gruczołu krokowego, badanie obrazowe USG, tomografia komputerowa, zdjęcie klatki piersiowej, badanie USG przezodbytnicze i przezbrzuszne. W przypadku braku erekcji – leki doustne, urządzenia próżniowe, protezy członka, a przy nietrzymaniu moczu – ćwiczenia mięśni Kegla oraz leczenie operacyjne (podwieszenie cewki moczowej, wszczepienie sztucznego zwieracza).

Sposoby leczenia: obserwacja własnego ciała – samoopieka i samopielęgnacja, leczenie chirurgiczne, brachyterapia (bezpośrednie napromienianie zmian chorobowych przez umieszczenie źródła promieniowania w guzie lub jego sąsiedztwie), leczenie hormonalne, radio- i chemioterapia.

Powikłania: nietrzymanie moczu, zaburzenie erekcji, zwężenie szyjki pęcherza moczowego, uszkodzenie odbytnicy, po radioterapii – reakcje skórne, nietrzymanie moczu, zaburzenie erekcji, nagłe parcie na mocz, krwiomocz, zapalenie odbytnicy (objawy te mijają najczęściej w ciągu 2-3 miesiący), a po leczeniu farmakologicznym (hormonalnym) – obniżenie libido, impotencja, powiększenie i nadwrażliwość gruczołów sutkowych oraz uderzenia gorąca.