Nowiny na Dzień Kobiet. Kim są patronki naszych ulic?

Królowa Jadwiga (1373/74-1399)

Królowa Polski z węgierskiej odnogi dynastii Andegawenów. Była córką króla Węgier i Polski Ludwika Węgierskiego oraz Elżbiety Bośniaczki. Już w dzieciństwie przygotowywano ją do rządzenia. Potrafiła czytać, znała języki obce. W 1384 r. została koronowana na króla Polski, a w 1386 r. weszła w związek małżeński z Władysławem Jagiełłą. W tym samym roku Jagiełło został koronowany na króla Polski.

Po małżeństwie z Władysławem Jagiełłą, młoda Jadwiga nie zaprzestała działalności politycznej. W 1387 r. stanęła na czele wyprawy polskiego rycerstwa, której celem była rewindykacja Rusi Czerwonej. Rok później przyjęła hołd lenny od hospodara mołdawskiego Piotra I.

Jadwiga Andegaweńska zapisała się w historii Polski również ze względu na swą działalność kulturalną. Zleciła przetłumaczenie Księgi Psalmów na język polski. Fundowała kościoły i klasztory. Zmarła 17 lipca 1399 r., prawdopodobnie na gorączkę połogową. Została pochowana w katedrze wawelskiej. Jadwiga jest świętą Kościoła katolickiego i patronką Polski.

Dalekim przodkiem Jadwigi był książę raciborski i dzielnicowy władca Polski Mieszko Laskonogi. Władca zwany również Plątonogim był... prapraprapradziadkiem królowej Jadwigi.

Ulica Królowej Jadwigi w Raciborzu znajduje się w dzielnicy Markowice (nieopodal ulic: Bolesław Chrobrego, Władysława Łokietka oraz Kazimierza Wielkiego).

Maria Konopnicka (1842-1910)

Maria Wasiłowska urodziła się w Suwałkach, a zmarła we Lwowie. W latach 1855-1856 pobierała nauki u sióstr Sakramentek w Warszawie. Tam zaprzyjaźniła się z Elizą Pawłowską (późniejsza Orzeszkową). W 1862 r. poślubiła Jarosława Konopnickiego. Urodziła ośmioro dzieci. Mężowi nie w smak były literackie zainteresowania żony. Z kolei jej nie odpowiadała rola gospodyni domowej. Te rozbieżności poglądów doprowadziły do rozstania małżonków. Później jej nazwisko łączono z wieloma mężczyznami, m.in. młodszym o 17 lat dziennikarzem Janem Gadomskim.

Do jej najbardziej znanych dzieł zalicza się wiersz Rotę, opowiadania Dym, Mendel Gdański, Nasza szkapa, a także utwory dla dzieci, m.in. O krasnoludkach i sierotce Marysi oraz Na jagody.

Ulica Marii Konopnickiej w Raciborzu jest łącznikiem ulic Matejki i Lwowskiej.

Zofia Nałkowska (1884-1954)

Urodziła się w Warszawie. Studiowała historię, geografię, ekonomię oraz językoznawstwo na tzw. Uniwersytecie Latającym - tajnym, niezależnym od władz ośrodku naukowym, który swą potoczną nazwę wziął od częstych zmian miejsc prowadzenia wykładów. Choć dziś kojarzymy ją głównie z literaturą (napisała słynną powieść Granica oraz zbiór opowiadań Medaliony), jednak za życia była rozpoznawalna również ze względu na swoje zaangażowanie w organizacjach kobiecych oraz działalność polityczną (w latach 1945-1947 była posłanką Krajowej Rady Narodowej, w latach 1947-1952 posłanką Sejmu Ustawodawczego).

Jej pierwszym mężem był publicysta i pedagog Leon Rygier (małżonkowie, aby ułatwić sobie ewentualny rozwód, przed zawarciem małżeństwa przeszli na kalwinizm). Drugim mężem Zofii Nałkowskiej był bojownik PPS Jan Jur-Gorzechowski, przyszły dowódca Straży Granicznej i generał.

Plac Zofii Nałkowskiej w Raciborzu znajduje się na Ostrogu, obok ulicy Przejazdowej.

Eliza Orzeszkowa (1841-1910)

Jest uznawana za jedną z najwybitniejszych postaci polskiego pozytywizmu. Autorka m.in. powieści Dziurdziowie oraz Nad Niemnem, a także zbioru opowiadań Gloria Victis. Była nominowana do literackiej Nagrody Nobla. W dokumentach komisji noblowskiej napisano: O ile w tekstach Sienkiewicza bije szlachetne polskie serce, to w twórczości Elizy Orzeszkowej bije serce człowieka. Ostatecznie jednak Nobla przyznano Henrykowi Sienkiewiczowi (1905 r.)

Wspierała powstańców styczniowych. W Ludwinowie, gdzie mieszkała, przez pewien czas przebywał wyczerpany chorobą Romuald Traugutt. Orzeszkowa odwiozła go później własnym wozem do granicy Królestwa Polskiego.

Eliza Orzeszkowa zmarła 18 maja 1910 r. w Grodnie. Ponieważ nie praktykowała religii katolickiej (przez pewien czas należała do Loży Teozoficznej, głoszącej możliwość bezpośredniego kontaktu człowieka ze światem nadprzyrodzonym poprzez objawienie), miejscowy proboszcz odmówił jej pogrzebu. Dopiero po interwencji biskupa pochowano ją na cmentarzu farnym w Grodnie.

Ulica Elizy Orzeszkowej w Raciborzu znajduje się na Ostrogu.

Ofka Piastówna (1299-1359)

Świątobliwa Ofka, raciborska księżna z rodu Piastów i przeorysza klasztoru sióstr dominikanek, żyła w latach 1299 - 1359 r. 9 kwietnia 1313 r. wstąpiła do klasztoru dominikanek w Raciborzu, założonego przez jej ojca, księcia raciborskiego Przemysła. Nazywana jest fundatorką klasztoru, gdyż troszczyła się o zabezpieczenie jego podstaw materialnych, a w swoim testamencie wszystko przekazała na własność raciborskich mniszek. Podejmowała zabiegi mające na celu budowę kościoła klasztornego pw. Ducha Świętego.

Była mistyczką. Jej życie duchowe przejawiało się w kulcie Ducha Świętego, Eucharystii, Męki Pańskiej i Matki Bożej oraz w podejmowaniu różnego rodzaju praktyk pokutnych. Zmarła w opinii świętości i została pochowana w krypcie pod kaplicą św. Dominika, która przylegała do kościoła dominikanek.

Została otoczona kultem i była nazywana przez lud błogosławioną. Obok św. Marcelego, uważana jest za patronkę Raciborza i wciąż cieszy się czcią wiernych. Diecezja opolska podjęła starania o zatwierdzenie kultu świątobliwej Eufemii przez Stolicę Apostolską.

Plac Ofki Piastówny w Raciborzu sąsiaduje z ulicą Chopina.

Emilia Plater (1806-1831)

Polska hrabianka, kapitan Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego. Była jedną z pierwszych inicjatorek samodzielnego powstania na terytoriach Litwy.

Jak powiadają źródła, obcięła sobie włosy i kazała uszyć męski mundur. Następnie udało jej się dość sprawnie sformować oddział partyzancki. Stała się symbolem patriotyzmu i walki o niepodległość oraz bohaterką poematów. Adam Mickiewicz uwiecznił ją w wierszu "Śmierć pułkownika".

Dodajmy, że Emilia Plater jest patronką 131 ulic w Polsce. W Raciborzu ulica Emilii Plater znajduje się na osiedlu przy Lesie Obora.

Maria Rodziewiczówna (1864-1944)

Pochodziła z rodziny ziemiańskiej. Za pomoc okazanom powstańcom styczniowym, jej rodziców  zesłano na Syberię, a rodzinny majątek został skonfiskowany przez władze carskie. Rodzice Marii wrócili z zesłania po amnestii w 1871 r. Rodzinie nie wiodło się najlepiej. Sytuacja materialna Rodziewiczów poprawiła się, gdy ojciec Marii odziedziczył po swoim zmarłym bracie majątek w Hruszowej. Po śmierci ojca w 1881 r. Maria zajęła się zarządzaniem Hruszową. W tym czasie ścięła włosy na krótko.

Po śmieci swojej babki, matki oraz siostry, przez pewien czas mieszkała w Hruszowej sama. Wkrótce dołączyła do niej poznana w Stowarzyszeniu Ziemanek Helena Weychert. Później partnerką Marii była również Jadwiga Skirmunttówna. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej działała w Polskim Czerwonym Krzyżu. Na krótko była członkiem Obozu Zjednoczenia Narodowego (1937/1938 r.). Zmarła w 1944 r. Pochowano ją na Powązkach.

W swojej twórczości poruszała temat cywilizacyjnego oddziaływania kultury polskiej na Kresach Wschodnich.

Ulicą nazwaną na jej cześć możemy przespacerować się na Ostrogu.

Stefania Sempołowska (1869-1944)

Polska nauczycielka i działaczka oświatowa, bojowniczka o prawa dziecka, dziennikarka i pisarka.

W wieku 17 lat otrzymała patent nauczycielski. Prowadziła swoją własną, nielegalną szkołę. W 1895 roku Stefania Sempołowska zajęła się pomocą więźniom politycznym. W trakcie rewolucji 1905 roku zorganizowała zjazd delegatów nauczycielskich Królestwa Polskiego. Kierowała Kołem Obrońców Politycznych.

W czasie I wojny światowej, zorganizowała dom dla bezdomnych nauczycieli, zwiedzała schroniska zakładane dla sierot, półsierot i bezdomnych.

Jest patronką 36 polskich ulic. W Raciborzu ulica Sempołowskiej znajduje się na Miedoni.

Maria Skłodowska-Curie (1867-1934)

Polska fizyczka i chemiczka. Absolwentka paryskiej Sorbony. Była prekursorką radiochemii. Rozwinęła teorię promieniotwórczości, technikę rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkryła pierwiastki rad i polon.

Za swoją działalność naukową została dwukrotnie nagrodzona Nagrodą Nobla - w 1903 r. wspólnie z mężem Pierrem Curie i Henrim Becquerelem (fizyka - badanie zjawiska promieniotwórczości) oraz w 1911 r. (chemia - odkrycie nowych pierwiastków).

Jest jdyną kobieta, której osiągnięcia zostały dwukrotnie nagrodzone przez komitet noblowski. Również jako jedyna w historii została uhonorowany Noblem w dwóch różnych naukach przyrodniczych.

W Raciborzu ulic Marii Skłodowskiej-Curie możemy przespacerować się goszcząc w dzielnicy Nowe Zagrody.

Materiał powstał we współpracy z portalem  GetHome (sylwetki Emilii Plater oraz Stefanii Sempołowskiej). Sylwetki pozostałych postaci to opracowanie własne portalu Nowiny.pl (na podstawie Wikipedii).