Sieć Watchdog sprawdziła żywienie w szpitalach. Na co mogą liczyć pacjenci?

Sieć Watchdog sprawdziła żywienie w szpitalach. Na co mogą liczyć pacjenci?

Do wysłania wniosków o informację w tej sprawie skłoniły nas bardzo licznie publikowane w mediach społecznościowych zdjęcia mało apetycznych szpitalnych posiłków, wyniki kontroli NIK-u z 2018 roku oraz dwukrotne wystąpienie RPO do Ministra Zdrowia w tej sprawie. NIK w swoim raporcie zwraca uwagę na wiele problemów, m. in. na niskie stawki żywieniowe, brak jednolitych norm żywieniowych, brak przepisów nakładających na szpitale obowiązek zatrudniania dietetyków itd. Z kolei RPO w wystąpieniach z 2016 i 2018 roku podkreśla, iż jednym z elementów prawa do ochrony zdrowia (art. 68 Konstytucji RP) jest prawo pacjenta do dobrego żywienia tam, gdzie jest leczony (RPO o prawach chorych: dobre żywienie w szpitalach to część praw pacjentów). Tymczasem obecne przepisy, wspominające jedynie o konieczności zapewnienia „adekwatnego do stanu zdrowia wyżywienia w szpitalu”, tego nie gwarantują (art. 5 pkt 38 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Ministerstwo w odpowiedzi na wystąpienie RPO zauważyło wprawdzie, że odpowiednie wyżywienie jest kluczowe w procesie zdrowienia, skraca czas hospitalizacji i obniża koszty leczenia, jednak mimo to nie widzi konieczności stworzenia przepisów wyznaczających standardy wyżywienia. Przeciwnie, ze względu na liczbę chorób, w ocenie ministra istnieje konieczność opracowania indywidualnego żywienia, którego nie da się ująć przepisami prawa. 

Pewną nadzieję daje wejście w życie w czerwcu 2019 roku przepisów zmieniających ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przewidziano w niej możliwość przeprowadzenia przez Prezesa NFZ kontroli realizacji umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w tym żywienia pacjentów. Czas pokaże, czy ta zmiana przyczyni się do poprawy jakości legendarnego szpitalnego jedzenia.

Watchdog pyta

NIK skontrolował 20 szpitali, my postanowiliśmy sprawdzić wszystkie. Wysłaliśmy wnioski informację publiczną do 1060 szpitali, zareagowało na nie 700 placówek. Nie zawsze otrzymywaliśmy odpowiedzi na nasze pytania, zdarzały się odmowy czy odpowiedzi nie na temat. Ostatecznie do analizy zakwalifikowaliśmy odpowiedzi przesłane przez 501 szpitali. Staraliśmy się zadać pytania, które pokażą, czy problemy zdiagnozowane przez NIK w kilkudziesięciu szpitalach dotyczą większej liczby placówek.  Dlatego przygotowując pytania do tysiąca szpitali, posiłkowaliśmy się raportem NIK-u z 2018 roku oraz wystąpieniami RPO do Ministra Zdrowia. Chcieliśmy wiedzieć, jak wygląda szkolenie lekarzy dotyczące żywienia pacjentów, jakie są stawki żywieniowe, czy szpitale zapewniają każdą dietę zalecaną przez lekarza, czy zatrudniają dietetyków, czy mają kontrolę nad firmą cateringową, jeśli z taką współpracują. Nasze pytania dotyczyły również dostępności w szpitalach diety wegetariańskiej czy wegańskiej oraz skarg wpływających do władz szpitala dotyczących jakości żywienia. Dopytywaliśmy też o suplementację (np. tzw. nutridrinki), której czasem pacjenci potrzebują oraz o to, czy personel kontroluje, czy pacjent zjada odpowiednią ilość jedzenia. 

Nasz monitoring żywienia w szpitalach potwierdził w dużej mierze ustalenia z raportu NIK-u.  Choć większość szpitali zatrudnia dietetyka, często liczba etatów dla tego typu specjalistów jest nieadekwatna do liczby pacjentów - dotyczy to zwłaszcza placówek, w których nie wykonuje się zabiegów czy operacji. Tę dysproporcję między liczbą zatrudnionych dietetyków a liczbą pacjentów widać na przykład w szpitalach psychiatrycznych - w Tworkach jedyny zatrudniony dietetyk ma pod opieką 700 pacjentów. 14% szpitali nie zatrudnia w ogóle dietetyka. Część z nich korzysta z usług zewnętrznej firmy cateringowej, na którą nałożono w umowie obowiązek zatrudnienia specjalisty w tej dziedzinie, jednak są również szpitale, które ani nie zatrudniają dietetyka, ani nie zastrzegły w umowie z firmą cateringową, że przygotowanie posiłków ma być kontrolowane przez specjalistę od żywienia.

Niedobór dietetyków w szpitalach powoduje, iż dosyć rzadko decydują się one na prowadzenie indywidualnego poradnictwa żywieniowego dla pacjentów. Jeśli natomiast jest możliwość uzyskania tego typu porady, zwykle nie informuje się o tym pacjentów, dopiero gdy zgłoszą taką potrzebę, mogą skorzystać z konsultacji. 

Dużym problemem, na który zwrócił uwagę NIK w swoim raporcie, są niskie stawki żywieniowe. Brak zapisów prawnych, które regulowałyby wysokość tych stawek, powoduje, że szpitale, niedysponujące wystarczającym budżetem, oszczędzają właśnie na jedzeniu, a wybierając firmę cateringową, kierują się głównie proponowaną wysokością stawki. Z naszej analizy wynika, iż zwykle brutto szpitale wydawały na jedną porcję między 16 a 18 zł w 2019 roku, choć były i takie, w których stawki żywieniowe były wyższe, ale należały one do wyjątków - jak Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie, w którym dzienna stawka żywieniowa wynosi 45,33 zł. Co więcej, ponad połowa szpitali, która w naszej ankiecie odpowiedziała, iż korzysta z usług firmy cateringowej, nie zastrzegła w niej minimalnej kwoty (procentu), która ma być przeznaczona na zakup produktów do przygotowania posiłku. Zatem im tańszy produkt firma kupi, tym większy dla niej zysk. 

Z jakością produktów jest duży problem, o czym również pisał NIK dwa lata temu. Szpitale zapytane o to, czy posiadają dokumentację, która regulowałaby jakość produktów, z których przygotowywane są posiłki, odpowiadały, że posiadają dokumentację wartości odżywczej i kalorycznej posiłków, nie wspominając w ogóle o produktach. 

Wszystko wskazuje również na to, że choć większość szpitali posiada dokumentację dotyczącą wartości odżywczych i kalorycznych posiłków, to jednocześnie nie sprawdza, czy posiłki spełniają wyznaczone normy. Jeśli już do tego dochodzi, to robi to sanepid. Stąd zapewne tak duża rozbieżność między tym, co jest na papierze i tym, co pacjent ma na talerzu. Nie tak dawno w mediach było głośnio o szpitalu w Tarnowskich Górach, gdzie pacjent otrzymał na śniadanie spleśniały chleb. A jak odpowiedział ten szpital na pytanie dotyczące kontroli jakości posiłków? Odbywają się codziennie.

Skoro jednak tych kontroli dokonuje jedyny dietetyk w szpitalu, to oczywiste jest, że są one wyrywkowe. I tak może wyglądać cała rzeczywistość szpitalnego żywienia – w dokumentacji wszystko wydaje się być w porządku. Szpitale zapewniają, że są w stanie zapewnić każdą dietę zleconą przez lekarza i konieczne suplementy, tymczasem z naszych rozmów z lekarzami wynika, że suplementy często kupuje rodzina, a dietę w wielu szpitalach trudno uznać za zbilansowaną, skoro śniadanie beztłuszczowe oznacza po prostu zdjęcie masła z talerza. 

CZY SZPITALE ZATRUDNIAJĄ DIETETYKÓW? 

Spośród 501 szpitali 57% zatrudnia u siebie dietetyka - najczęściej jest to 1 dietetyk na całą placówkę, nie zawsze pracujący w pełnym wymiarze godzin. Jedynie 30% spośród 286 placówek, które zadeklarowały zatrudnienie dietetyków, zatrudnia więcej niż jedną osobę na tym stanowisku. 

Zadaliśmy również pytanie, ilu średnio pacjentów przypada na jednego zatrudnionego dietetyka. Spośród 286 placówek mających umowę z dietetykiem 61 nie odpowiedziało na to pytanie. 

źródło: fedrowanie.siecobywatelska.pl

POZNAJ ODPOWIEDZI SZPITALI W REGIONIE

Szpital w Wodzisławiu Śląskim (PZOZ)

Szpital w Rybniku (WSS3)

Szpital w Raciborzu (Szpital Rejonowy im. dr. J. Rostka)

Szpital w Jastrzębiu-Zdroju (WSS2)

Szpital w Żorach (Miejskie Zakłady Opieki Zdrowotnej w Żorach) oraz szpital w Jastrzębiu-Zdroju (WSS2) nie odpowiedziały na pytania Sieci Obywatelskiej Watchdog.