Tracisz pracę? Poznaj swoje prawa - poradnik na trudne czasy

Kto może otrzymać zasiłek dla osób bezrobotnych?

Zasadniczym warunkiem określającym prawo do otrzymania zasiłku jest przepracowanie 365 dni w okresie 18 miesięcy poprzedzającym dzień rejestracji w urzędzie pracy. Na tym jednak nie koniec, bowiem uzyskanie prawa do zasiłku dotyczy osób, które we wspomnianych 18 miesiącach przepracowały 365 dni i osiągały wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (wyjątkiem są osoby, które doświadczyły obniżenia wymiaru pracy, a tym samym wynagrodzenia za pracę poniżej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę z powodu COVID-19 oraz innych chorób zakaźnych powodujących zagrożenie – ustawa z 2 marca 2020 r.).

Uwaga! Wymiar czasu pracy nie ma tutaj znaczenia. Oznacza to, że prawo do zasiłku będzie przysługiwać zarówno osobie, która pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy i siłą rzeczy otrzymywała wynagrodzenie miesięczne w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za prace, jak i osoba, która pracowała w niepełnym wymiarze czasu pracy i otrzymywała wynagrodzenie w wysokości miesięcznego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Natomiast zasiłku nie otrzyma osoba, która pracowała w niepełnym wymiarze czasu pracy i otrzymywała wynagrodzenie mniejsze niż miesięczne minimalne wynagrodzenie za pracę.

Zasiłek przysługuje również osobie, która w ostatnich 18 miesiącach przed rejestracją przepracowała 365 dni na podstawie umowy innej niż umowa o pracę, np. umowy agencyjnej lub umowy-zlecenie. Ważne, aby taka umowa była objęta składkami na ubezpieczenie i Fundusz Pracy, dla których podstawę stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wyjątkiem są tutaj osoby starsze (kobiety, które ukończyły 55 lat oraz mężczyźni, którzy ukończyli 60 lat), gdyż w ich przypadku umowy tego typu są zwolnione ze składek na Fundusz Pracy, ale należy pamiętać, że takie osoby nadal powinny udokumentować zarobki nie mniejsze niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Prawo do zasiłku dla osób bezrobotnych przysługuje również osobie, która prowadziła działalność gospodarczą (inną niż rolnicza), opłacała składki na ubezpieczenie i Fundusz Pracy, dla których podstawę stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Oznacza to, że zasiłku nie otrzyma bezrobotny, których prowadził działalność gospodarczą i opłacał preferencyjną składkę ZUS (prawo do preferencyjnej składki ZUS przysługuje początkującym przedsiębiorcom w pierwszych dwóch latach działalności).

Dodajmy, że prawo do zasiłku przysługuje również takim osobom, które wykonywały pracę w czasie tymczasowego aresztowania lub pobytu w więzieniu, pracowały w spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych i były członkami takiej spółdzielni, pracowały, wykonywały pracę zarobkową lub pełniły służbę i osiągały wynagrodzenie lub dochód, od którego istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie i Fundusz Pracy.

Do wspomnianych na wstępie "przepracowanych" w ostatnich 18 miesiącach przed rejestracją 365 dni zalicza się m.in. okres służby lub przeszkolenia wojskowego, urlop wychowawczy, okresy pobierania renty. W przypadku pobierania zasiłku chorobowego, czy zasiłku macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia zasiłek przysługuje jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wynosiła co najmniej minimalne wynagrodzenia za pracę.

Po jakim czasie nabywa się prawo do zasiłku dla osób bezrobotnych?

Nie wszyscy bezrobotni rejestrujący się w Powiatowym Urzędzie Pracy od razu nabywają prawo do zasiłku dla osób bezrobotnych. W zależności od trybu oraz przyczyn rozwiązania umowy z pracodawcą, prawo do zasiłku można nabyć w dniu rejestracji lub po upływie 90, a nawet 180 dni od daty rejestracji w urzędzie pracy! Poniżej opisujemy najczęściej występujące sytuacje.

Nabycie prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych w dniu rejestracji dotyczy:

• osoby, która w okresie 6 miesięcy poprzedzających dzień rejestracji rozwiązała umowę z pracodawcą za porozumieniem stron z powodu upadłości pracodawcy, likwidacji pracodawcy lub zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy (te okoliczności powinny zostać uwzględnione w świadectwie pracy!)
• osoby, która w okresie 6 miesięcy poprzedzających dzień rejestracji wypowiedziała lub rozwiązała umowę z pracodawcą za porozumieniem stron z powodu zmiany miejsca zamieszkania,
• osoby, która rozwiązały umowę-zlecenie (nie ma znaczenia w jakim trybie to nastąpiło),
• osoby, której lekarz wydał orzeczenie o szkodliwości wykonywanej pracy dla jej zdrowia, a pracodawca nie przeniósł jej do innej pracy (nieszkodliwej dla zdrowie, odpowiedniej do kwalifikacji zawodowych).

Nabycie prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych 90 dni od daty rejestracji dotyczy:

• osoby, która w okresie 6 miesięcy poprzedzających dzień rejestracji wypowiedziała lub rozwiązała umowę z pracodawcą za porozumieniem stron (ale nie z przyczyn zakładu pracy, zmniejszenia zatrudnienia, upadłości lub likwidacji pracodawcy),
• osoby, która jest w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej (i przysługuje jej prawo do zasiłku dla osób bezrobotnych).

Nabycie prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych 180 dni od daty rejestracji dotyczy:

• osoby, która w okresie 6 miesięcy poprzedzających dzień rejestracji spowodowała rozwiązanie stosunku pracy ze swojej winy (tzw. dyscyplinarka),
• osoby, która w okresie 6 miesięcy poprzedzających dzień rejestracji rozwiązała stosunek pracy zawarty na podstawie skierowania przez urząd pracy do pracodawcy otrzymującego w ramach tego skierowania grant, świadczenie aktywizacyjne lub dofinansowanie wynagrodzenia (przed upływem okresu, na który świadczenia te zostały przyznane).

Uwaga! Przy ustalaniu okresu nabycia prawa do zasiłku Powiatowy Urząd Pracy bierze pod uwagę wszystkie umowy, które zostały zakończone w okresie 6 miesięcy poprzedzających rejestrację. Oznacza to, że jeśli ktoś w tym czasie rozwiązał np. trzy umowy, a przynajmniej jedno rozwiązanie nastąpiło za porozumieniem stron (ale nie z przyczyn zakładu pracy, upadłości lub likwidacji pracodawcy) lub z powodu winy pracownika (dyscyplinarka), wówczas nabycie prawa do zasiłku nastąpi w późniejszym terminie.

Na jak długo? Ile?

Czas wypłacania zasiłku dla osób bezrobotnych uzależniony jest od stopy bezrobocia w danym powiecie. Tam, gdzie bezrobocie jest wysokie, zasiłek wypłacany jest przez rok. W rejonach cechujących się niższym bezrobociem, zasiłek wypłacany jest przez pół roku. Obecnie powiat raciborski zalicza się do tej drugiej kategorii, dlatego zasiłek dla bezrobotnych wypłacany jest przez pół roku. Jednak i od tej reguły istnieje kilka wyjątków. I tak na wypłatę zasiłku przez rok może liczyć mieszkaniec powiatu raciborskiego, który ukończył 50 lat i przepracował co najmniej 20 lat (na warunkach uprawniających do otrzymania zasiłku, które opisaliśmy na początku artykułu). Zasiłek będzie wypłacany przez rok również osobie, która ma na utrzymaniu dziecko poniżej 15. roku życia, a jej małżonek jest bezrobotny i utracił już prawo do zasiłku (a także osobie, która samotnie wychowuje dziecko poniżej 15. roku życia).

Przedstawiamy aktualnie obowiązujące stawki i kwoty zasiłku brutto dla bezrobotnych:

a) podstawowy (100% – przysługuje osobom, które przepracowały od 5 do 20 lat na warunkach uprawniających do otrzymania zasiłku)

• 1200 zł w okresie pierwszych 90 dni
• 942,30 zł w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku

b) obniżony (80% – przysługuje osobom, które przepracowały mniej niż 5 lat na warunkach uprawniających do otrzymania zasiłku)

• 960 zł w okresie pierwszych 90 dni
• 753,90 w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku

c) podwyższony (120% – przysługuje osobom, które przepracowały więcej niż 20 lat na warunkach uprawniających do otrzymania zasiłku)

• 1 440 zł w okresie pierwszych 90 dni
• 1 130,8 zł w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku

Na koniec dodajmy, że prawo do zasiłku dla osób bezrobotnych traci się w momencie odrzucenia propozycji pracy adekwatnej do kwalifikacji i doświadczenia zawodowego.

Wojciech Żołneczko we współpracy z Małgorzatą Jarosz z Powiatowego Urzędu Pracy w Raciborzu