Nagroda literacka „Juliusz” dla „Jaremianki”

Nagroda literacka „Juliusz” dla „Jaremianki”

Nagroda wręczona została przez prezydenta Rybnika Piotra Kuczerę podczas uroczystej gali (bez udziału publiczności z uwagi na epidemię koronawirusa) w ramach 51. Rybnickich Dni Literatury. Do rąk laureatki trafiła statuetka Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” oraz nagroda pieniężna w wysokości 50 tys. zł. 

Agnieszka Dauksza to polska literaturoznawczyni specjalizująca się w antropologii kulturowej, nauczycielka akademicka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, pisarka. Autorka ponad 60 artykułów i książek. Jest członkinią redakcji literaturoznawczych czasopism naukowych „Zagadnienia Rodzajów Literackich” i „Teksty Drugie”. Prowadzi zajęcia z kulturowej teorii literatury, wiedzy o sztuce, badań afektywnych i literatury międzywojennej. W latach 2010, 2011 i 2015 była stypendystką MNiSW, a w 2016 MKiDN.

W 2015 została laureatką konkursu stypendialnego START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej dla wybitnych młodych naukowców.

Zwycięską biografię kapituła konkursu wybrała spośród nominowanej piątki, którą tworzyły: 

• Natalia Budzyńska, Dzieci nie płakały. Historia mojego wuja Alfreda Trzebinskiego, lekarza SS. Czarne.
• Agnieszka Dauksza, Jaremianka. Biografia, Znak.
• Magdalena Grochowska, W czasach szaleństwa. Hertz. Fiłosofow. Stempowski. Moltke. Z posłowiem Anny Wolff-Powęskiej, Agora.
• Wojciech Orliński, Człowiek, który wynalazł internet. Biografia Paula Barana, Agora.
• Mirosław Wlekły, Gareth Jones. Człowiek, który wiedział za dużo, Znak.

Kapitułę Górnośląskiej Nagrody Literackiej Juliusz tworzyli w tym roku: Agata Passent, Małgorzata Szejnert, Aleksander Kaczorowski, Zbigniew Kadłubek (przewodniczący) i Michał Nogaś. Sekretarzem jury była Aleksandra Klich.

W laudacji wygłoszonej w trakcie uroczystości Aleksander Kaczorowski – ubiegłoroczny laureat nagrody – uzasadnił wybór członków Kapituły tymi słowami:

„Biografia Marii Jaremy to książka doskonała. Pod piórem Agnieszki Daukszy zapomniana, zmarła przedwcześnie krakowska malarka, którą zazwyczaj wspomina się tylko jako żonę, przyjaciółkę bądź współpracowniczkę słynnych artystów, odzyskuje należne jej miejsce w historii sztuki polskiej, odzyskuje swoją biografię i los. Okazuje się kobietą niezwykłą i niebanalną artystką, świadomą własnej wartości i gotową iść zawsze pod prąd. Dauksza rekonstruuje jej osobowość z nielicznych zachowanych świadectw i dokumentów; z niewiarygodną empatią, niczym archeolog w krainie umarłych, wydobywa na światło dzienne uczucia i pragnienia, dramaty i euforie nieżyjącej od dawna bohaterki. Dojrzewa razem z nią. W ten sposób niepostrzeżenie dla czytelnika – i może dla samej autorki – biografia Jaremy całkiem naturalnie, bez jednej fałszywej nuty, bez choćby jednego kiksu, staje się także biografią Daukszy. Na kartach książki bohaterka naprawdę ożywa i staje się przewodniczką biografki po świecie sztuki – i po sztuce życia. Ta symbioza bohaterki i autorki książki, to dokonujące się na oczach czytelnika porozumienie duchowe dwóch kobiet, które za życia nigdy się nie spotkały, lecz potrzebowały siebie nawzajem, by w niepowtarzalny sposób zaistnieć w świecie literatury, jest czymś niesamowitym. Ta książka udowadnia, że biografia nie jest gatunkiem drugorzędnym, doraźnym, użytkowym; że biografia może być dziełem sztuki. A biografia prawdziwej artystki – nawet musi."