Praca zdalna w 2020 roku – nowe tendencje na rynku pracy

Na czym polega praca zdalna, telepraca i home office?

Praca zdalna, telepraca i home office to trzy formy wykonywania obowiązków pracowniczych poza zakładem pracy – mające większość cech wspólnych, przez co często ich nazwy są używane zamiennie. Ściśle rzecz biorąc, istnieją jednak między nimi pewne różnice.

Praca zdalna to wykonywanie zadań służbowych w domu (choć może to być też inne miejsce poza siedzibą firmy) w sposób nieregularny. Ta forma pracy nie była dotąd definiowana w Kodeksie Pracy, a w praktyce polega na wykonywaniu zdalnym zwyczajowych obowiązków służbowych tak samo jak w siedzibie firmy. Pracownik ma wówczas te same prawa i obowiązki bez względu na to, w jakim miejscu świadczy pracę.

Regulacja pracy zdalnej nastąpiła dopiero w myśl art. 3 Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, czyli tzw. Tarczy Antykryzysowej. Przepis ten stanowi o tym, że w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem jej stałego wykonywania.

Telepraca określona w Kodeksie Pracy to wykonywanie obowiązków służbowych poza zakładem pracy z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w sposób regularny. Ta forma pracy wymaga od pracodawcy podpisania z pracownikiem umowy o telepracę lub aneksu do umowy o pracę oraz, zgodnie z przepisami, wyposażenia go w sprzęt do świadczenia telepracy. Zazwyczaj jest to komputer z odpowiednim oprogramowaniem i dostępem do internetu, telefon.

Home office zaś jest elastyczną formą wykonywania umówionych prac w domu w niektóre dni ustalone, zazwyczaj ustnie, z pracodawcą. Praca w trybie home office nie jest uregulowana w polskim systemie prawnym, a jej okazjonalne świadczenie nie wymaga zapisów w umowie między pracownikiem a pracodawcą.

Skąd wziął się pomysł na pracę zdalną?

Tego typu rozwiązanie, które obecnie staje się coraz bardziej popularne, pojawiło się po raz pierwszy w latach siedemdziesiątych XX wieku w USA. Było odpowiedzią na nieprzewidziany kryzys paliwowy. Brak benzyny na stacjach powodował niemożność przemieszczania się ludności. Wielu pracowników nie mogło dotrzeć do pracy, dlatego wykonywali swoje zadania w domach, przekazując dokumenty do firmy co kilka dni poprzez kuriera.

Współcześnie praca zdalna wygląda zupełnie inaczej. Komunikacja oparta jest na sieci internetowej. Dokumenty, informacje przesyła się drogą elektroniczną w mgnieniu oka. Dzięki komunikatorom możliwe są wieloosobowe konferencje, a nawet wideokonferencje. Baza informacji, do której ma mieć dostęp większa liczba pracowników, może być przechowywana i modyfikowana w modelu chmurowym.

Stosowane są również dedykowane platformy, służące do delegowania zadań i rozliczania poszczególnych pracowników z wykonanych zadań oraz klientów z dostarczonych dóbr.

Kto może wykonywać pracę zdalnie?

Praca wykonywana poza siedzibą firmy jest dobrym rozwiązaniem dla osób, których głównym narzędziem pracy jest komputer, a środkami komunikacji ze współpracownikami i klientami – internet i telefon.

W Polsce najczęściej oferującą pracownikom pracę zdalną jest branża IT. Wielu specjalistów z tej branży uważa taką formę pracy za atut potencjalnego pracodawcy. Należą do nich m.in. informatycy, graficy, pracownicy help desków, administratorzy baz danych, pozycjonerzy.

Jest to również zwyczajowa forma pracy dla blogerów, dziennikarzy, autorów tekstów, administratorów stron i profili w serwisach społecznościowych, handlowców e-commerce.

Jak pokazały ostatnie miesiące, do grupy zawodów, które mogą wykonywać pracę zdalnie, dołączyli nauczyciele i pracownicy biurowi.

Najchętniej podejmują pracę zdalną ludzie młodzi, freelancerzy, mamy opiekujące się dziećmi w domu, osoby z obniżoną sprawnością ruchową, a także osoby mieszkające z daleka od aglomeracji miejskich.

Według raportu „Rynek pracy zdalnej” przygotowanego przez Gumtree.pl w Polsce przed pandemią zdalnie lub częściowo zdalnie swoją pracę wykonywało zaledwie 12% pracowników umysłowych. Jednak już od kwietnia 2020 roku procent ten wzrósł do 75.

69% pracowników zdalnych podsumowuje, że ich praca w domu wykracza poza standardowe 8 godzin. Dzieje się tak dlatego, że zazwyczaj w międzyczasie wykonują niezwiązane z pracą czynności (46%) lub skupienie w domu przez określony czas wyłącznie na obowiązkach służbowych jest dla nich problemem (31%). 17% spośród pracowników zdalnych uważa, że powodem jest utrudniona komunikacja z przełożonymi lub współpracownikami, gdy są oni w oddaleniu. Średnio przeznaczają więc na pracę w domu 9,75 godziny dziennie.

Można stwierdzić, że przy wykonywaniu obowiązków zawodowych we własnym domu w sposób ciągły i braku umiejętności organizacji takiej formy pracy, jesteśmy narażeni na wyraźne zachwianie granic pomiędzy pracą a życiem prywatnym. Ponad połowa pracowników umysłowych, których stan epidemii zmusił do pracy w domu, czuje się bardziej zmęczonych pracą we własnym domu niż dotychczasową pracą w biurze.

Firma badawcza Valoir przeanalizowała wydajność osób pracujących w domu w porównaniu z wydajnością ich działań w dotychczasowych miejscach pracy. Okazało się, że mimo problemów badanych z organizacją czasu i zmęczeniem, średni spadek wydajności pracy wynosi jedynie 1%.

W najnowszym sondażu Gartnera przeprowadzonym wśród pracodawców wiele firm przewiduje, że przynajmniej 10% ich obecnych zdalnych pracowników nie wróci już do biura z uwagi na wyraźne zmniejszenie kosztów ich zatrudnienia. Dowodzi to faktu, iż zatrudniający dostrzegają więcej zalet niż wad systemu home office. Temat ten szerzej poruszyliśmy w innej publikacji pt. "Zalety i wady pracy zdalnej".

Artykuł powstał przy współpracy z Firmą Solo-Kolos Sp. z o.o.