Religia jako odrutka na pesymizm

Być artystycznie uformowaną

Wiersz, na jakim koncentrujemy tu naszą uwagę, to wypowiedź, którą tworzą, co daje nam do zrozumienia sama jej graficzna kompozycja, dwie części – części równe, bo ośmiowersowe; zacznijmy, szanowni Państwo, nasze przyglądanie się Miastu od takiej, najbanalniejszej ze wszystkich możliwych konstatacji. Pierwsza z dwu tych części, z wyjątkiem rozpoczynającego ją „Powiedziałeś”, to cytat – co znowuż łatwo spostrzegamy, jako że wersy na tę część się składające ujęte mamy w cudzysłów. Chcąc jednakże być precyzyjnymi, skonstatować musimy, że nie tyle może jest owa część pierwsza cytatem, co raczej rekonstrukcją zdań, do których, nimi poruszony, odnosi się potem, w części wiersza wtórej, podmiot mówiący. Wydaje się, że całość jest rodzajem monologu: monologiem mianowicie wewnętrznym, wywodem, jaki zwykł prowadzić nieraz człowiek w zacisznym sanktuarium swojego umysłu.

Naturalnie, wywód, z jakim się tutaj spotykamy, to struktura w każdym calu wydumana, dbale wykoncypowana, w istocie swej niewiele mająca wspólnego z wypowiedzią taką, jakiej przychodzi nam słuchać w rzeczywistości albo jaką układamy w swoich myślach, która zazwyczaj, ze względu na swoją spontaniczną genezę, jest dość chaotyczna i przypadkowa, i, w konsekwencji, nieznacząca; ale toż tu obcujemy z poezją i takie jej, poezji, jest święte prawo, ba, taki jej chyba nawet obowiązek – być artystycznie uformowaną.

To najpierwsze „Powiedziałeś”, jakby kamień węgielny całego utworu, zdradza, że osoba, która swymi słowy dotknęła była podmiot mówiący w wierszu, to mężczyzna; sam podmiot z kolei to albo kobieta, albo mężczyzna – kwestii tej, z powodu braku w jej zakresie jakichkolwiek wskazówek, nie sposób rozstrzygnąć: widać, nie jest ona, nie powinna być ona dla nas ważna. Acz skłonny jestem uważać, w oparciu o, jak dla mnie, poufały, intymny ton, w jakim utrzymany jest liryk, że ów mężczyzna, którego słowa są tutaj przywoływane, oraz kobieta – albo mężczyzna – podmiot, czyli osoba, która tutaj się wypowiada, to ludzie sobie bliscy: być może są to przyjaciele, a być może znacznie więcej niż przyjaciele – kochankowie; dla uargumentowania opcji drugiej, w świetle której podmiot mówiący to mężczyzna, można by wskazać, że w twórczości Kawafisa występują wątki homoerotyczne.

Nie mogę oprzeć się wrażeniu – chociaż kiedy dłużej się nad tym wrażeniem zastanawiam, dochodzę do wniosku, że nie jest ono koniec końców zbyt natarczywe, zbyt intensywne i że wcale prawdopodobne, iż jest ono niestosowne, iż jest ono moją jedynie projekcją – że to właśnie między tym dwojgiem wydarzyło się coś, co cytowanego mężczyznę nastroiło pesymistycznie, skrajnie pesymistycznie.