Pożyteczne, ale skazane na odstrzał. Dlaczego strzela się do dzików?

Wielki pochód ASF

Afrykański Pomór Świń pojawił się w Polsce w 2014 r. To właśnie wtedy na Podlasiu stwierdzono pierwsze przypadki ASF u dzików. W kolejnych latach choroba szybko rozprzestrzeniała się – zarażonych zwierząt przybywało i nadal przybywa lawinowo. Dość powiedzieć, że w samym tylko 2019 r. ASF potwierdzono u 2477 padłych lub odstrzelonych polskich dzików. W styczniu 2020 r. potwierdzono już prawie 500 przypadków zachorowań na ASF – nie tylko we wschodniej Polsce, ale również na zachodzie kraju – w województwie lubuskim.

ASF to choroba groźna dla dzików, świniodzików oraz świń. Śmiertelność zarażonych zwierząt sięga 100%. Choć choroba nie jest groźna dla ludzi, to świnie zarażone ASF nie są dopuszczone do spożycia. Stada, w których potwierdzono ASF przeznaczone są do wybicia. Choroba powoduje więc olbrzymie straty finansowe wynikające z jej zwalczania (zabicie zwierząt z zapowietrzonego stada i utylizacja ich zwłok, konieczność przeprowadzenia oczyszczania i dezynfekcji oraz badań laboratoryjnych), jak również z drastycznego ograniczenia możliwości sprzedaży i wywozu świń lub wieprzowiny zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.

Lex Ardanowski

Wartość produkcji wieprzowiny w Polsce szacowana jest na 20 mld zł. Nic więc dziwnego, że walka z rozprzestrzenianiem ASF doczekała się specustawy, tzw. Lex Ardanowski (od nazwiska ministra rolnictwa), która weszła w życie 31 stycznia 2020 r. – Tam, gdzie pojawi się ASF, będą czynione starania o wystrzelanie wszystkich dzików, tak by choroba się nie rozprzestrzeniała. Do tego celu będą mogły zostać użyte policja, wojsko, straż graniczna, ale tylko ci funkcjonariusze, którzy mają odpowiednie uprawnienia – wyjaśnia na łamach „Nowin Wodzisławskich” Maciej Witt, Powiatowy Lekarz Weterynarii z sąsiedniego Wodzisławia Śl.

Polowania to jedna z metod walki z rozprzestrzenianiem ASF. – Wiemy, że w tłumie zarazić się łatwiej niż w dużym rozproszeniu. Założenia są takie, że na terenach komunikacyjnych (sąsiedztwo autostrad) oraz na terenach, gdzie stwierdzono ASF, na 1000 ha powinien występować 1 dzik. Czyli praktycznie nie powinniśmy dzika w lesie spotkać – dodaje nadleśniczy Robert Pabian z Nadleśnictwa Rudy.

Myśliwi nie rzucą się na spacerowiczów

O „Lex Ardanowski” zrobiło się głośno głównie za sprawą kar, jakie przewidziano wobec osób utrudniających polowania na dziki. Przepisy pozwalają sięgnąć w takic przypadkach po karę grzywny, a nawet ograniczenia wolności. Skoro tak, to czy mieszkańcy naszego regionu powinni się obawiać spacerowania po lesie, w którym może przecież trwać polowanie? Leśnicy i myśliwi przekonują, że nie.

– Nowelizacja ustawy i kary za przerywanie polowań dotyczą przypadków celowego utrudnienia polowań zbiorowych, a więc nie spacerowiczów, rowerzystów, grzybiarzy czy innych korzystających z lasu kijkarzy. Chodzi o pewne grupy, które nie akceptują gospodarki łowieckiej, skrzykują się na portalach społecznościowych i celowo utrudniają wykonywanie polowania – wyjaśnia Gabriel Tworuszka, sekretarz Koła Łowieckiego „Odyniec” w Rudach.

Polowania zbiorowe trwają od listopada do połowy lutego. Zgodnie z nowymi przepisami myśliwi zobowiązani są do oznaczenia terenu objętego polowaniem zbiorowym. Ponadto używają sygnałów dźwiękowych, które informują o prowadzonym polowaniu.

– W naszych lasach mamy pełną symbiozę myśliwych oraz spacerowiczów. Mówię to ze swojego kilkudziesięcioletniego doświadczenia. To nie jest tak, że teraz myśliwi rzucą się na kogoś w lesie, bo ta osoba ma takie samo prawo tam przebywać jak oni – dodaje nadleśniczy Robert Pabian. – Mieszkamy na Śląsku, gdzie z lasów korzysta bardzo wiele osób i to się nie zmieni. Mieszkańcy nadal będą mogli to robić i nikt im tego nie zakaże. Informacja o prowadzeniu na danym obszarze zbiorowego polowania nie jest równoznaczna z zakazem wstępu do lasu. Nie ma takiego zakazu i nie będzie. Mieszkańcy nie mają się czego obawiać – podkreśla myśliwy Gabriel Tworuszka.

Ile mamy dzików w naszych lasach?

Polowania mają prowadzić do rozrzedzenia populacji dzików i tym samym ograniczenia rozprzestrzeniania ASF. A ile właściwie jest dzików w naszych lasach? Okazuje się, że podanie precyzyjnej liczby dla tego gatunku zwierząt nie jest możliwe. – Las to nie jest teren zamknięty, a dziki lubią pobuszować w kukurydzy i na nieużytkach, potaplać się w bagnie. Z racji tego, że dziki bytują nie tylko w lasach i przemieszczają się, trudno dokładnie oszacować ich liczbę. Tym niemniej staramy się to robić. W ostatniej inwentaryzacji wyszło nam, że na 1000 ha lasów przypadało około 30 dzików – mówi nadleśniczy Robert Pabian.

Nadleśnictwo Rudy Raciborskie zajmuje 18,5 tys. ha lasów. Jeśli szacunki rudzkich leśników były bliskie prawdy, to w zeszłym roku w lasach nadleśnictwa żyło około 555 dzików.Współczynnik 30 dzików na 1000 ha lasów jest trzydziestokrotnie wyższy od aktualnych wytycznych liczebności dzików w sąsiedztwie dużych szlaków komunikacyjnych (autostrad). Jednak zarówno liczebność dzików jak i teoretyczne założenia nie na wiele się zdają wobec prawideł przyrody. – Przyroda nie znosi pustki. Nie da się zrobić czegoś takiego, że na danym obszarze będzie przypadał 1 dzik na 1000 ha, a kawałek dalej, gdzie takich limitów nie ma, pozostawić kilkanaście czy kilkadziesiąt dzików na 1000 ha. Zwierzęta leśne są terytorialsami. Jak się im robi za ciasno, to rozpraszają się w poszukiwaniu nowych terenów. Zakładając nawet, że wybilibyśmy na naszym terenie wszystkie dziki, to przecież nasze nadleśnictwo sąsiaduje z Czechami. Gdy tamtejsze dziki wyczują, że u nas jest wolne mieszkanko, to przyjdą je zasiedlić. Tak to funkcjonuje – wyjaśnia nadleśniczy R. Pabian.

Łagodny klimat sprzyja dzikom

Wiemy już, że w 2019 r. na 1000 ha lasów Nadleśnictwa Rudy Raciborskie przypadało około 30 dzików. A jak było w poprzednich latach?  Szacunki dla 2013 r. mówiły o 3 dzikach na 1000 ha, później odpowiednio: 2014 r. – 26 dzików, 2015 r. – 60 dzików, 2016 r. – 40 dzików, 2017 r. – 6 dzików, 2018 r. – 10 dzików.

Jak widać, rozbieżność szacunkowej liczebności dzików może sięgać kilkudziesięciu sztuk w ujęciu rok do roku. Wynika to ze wspomnianej już przez nadleśniczego Roberta Pabiana mobilności tych zwierząt, ale również naturalnego przyrostu dzików, który w ostatnich latach jest bardzo duży. Wszystko przez łagodny klimat. – Ciepłe zimy powodują, że przychówek dzików odbywa się nawet w zimie. Wiele lat temu tego nie było, bo dwadzieścia stopni mrozu nie pozwalało na rodzenie się dzików. Obecnie dziki rodzą się dwa, a nawet trzy razy w ciągu roku – mówi nadleśniczy z Rud.

To nie eksterminacja

Znaczny wzrost liczebności dzików zestawiony z obostrzeniami wynikającymi ze zwalczania afrykańskiego pomoru świń, limitami liczebności tych zwierząt na terenach sąsiadujących z autostradami oraz brakiem naturalnych drapieżników decyduje o przeznaczeniu ich do odstrzału. Poziom odstrzału jest powiązany z szacunkową liczebnością zwierzyny. Wyznaczają go pracownicy nadleśnictwa i przekazują do kół łowieckich, które są zobowiązane do jego wykonania. – Rolą nadleśniczego jest ustalenie planu odstrzału poszczególnych gatunków zwierzyny. Dochodzimy do tego matematycznie na podstawie wiedzy, ile zwierząt jest w lesie oraz ile powinno ich być, aby mogły się wyżywić nie czyniąc szkody leśnikom i rolnikom – wyjaśnia nadleśniczy Robert Pabian.

Od marca ubiegłego roku do lutego tego roku w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie założono odstrzał 250 dzików, czyli prawie połowy szacunkowej populacji dzika na tym obszarze. Plan zrealizowano. – To może brzmieć brutalnie – że w lesie odbywa się eksterminacja dzika, ale zapewniam, że tego nie da się zrobić. Dzik zawsze będzie mieć swoje miejsce w lesie. Nie da się go pozbyć w taki sposób. Za to dobrze byłoby przez jakiś czas utrzymać tę populację na rozrzedzonym poziomie, tak żeby zaraźliwość na ASF była mniejsza – mówi nadleśniczy Robert Pabian.

Aktualnie trwają prace przy opracowaniu planu odstrzału na kolejny rok myśliwski. Nowy rok myśliwski rozpocznie się w marcu 2020 r. i potrwa do lutego 2021 r. Jak już zostało wspomniane, poziom odstrzału będzie powiązany z szacunkową liczebnością dzików w naszych lasach.